Argos
Multimodaal Transportcentrum Valburg: Belangenverstrengeling?
De NV Ontwikkelingsmaatschappij Multimodaal Transport Centrum (OMTC) werd vorige week feestelijk opgericht. Doel van de OMTC, voor 51% in handen van de overheid en voor 49% van het bedrijfsleven, is de bouw van een 400 ha groot goederenoverslag-terrein in het Gelderse Valburg. Een omstreden project dat door het Knooppunt Arnhem-Nijmegen (KAN) jarenlang is gepusht en dat naar schatting 1,2 miljard gulden zal gaan kosten.
Argos onderzocht de totstandkoming van de OMTC en stuitte op een ware ambtenarenoorlog. In geheime documenten, waarop Argos de hand wist te leggen, worden uiterst kritische vragen opgeworpen over de creatieve methoden waarmee projectleiders aan het werk zijn gegaan. Is er sprake van belangenverstrengeling? Werden Europese aanbestedingsregels geschonden? Is er wel democratische controle uitgeoefend op voortvarende projectmanagers? Waarom wordt een intern juridisch onderzoek van de Provincie Gelderland tot op de dag van vandaag angstvallig onder tafel gehouden?
Argos over de Ontwikkelingsmaatschappij Multimodaal Transport Centrum (OMTC) dat is opgericht voor de aanleg van een prestigieus bedrijventerrein in het Gelderse Valburg.
Aan het woord komen:
- Dirk van Uitert, fractievoorzitter van GroenLinks in de Provinciale Staten van Gelderland;
- Geert Jansen (?), voorzitter van het College van Bestuur van het KAN, het Knooppunt Arnhem-Nijmegen dat verantwoordelijk is voor de regionale inrichting en de grote motor achter het Multimodaal Transport Centrum;
- Wouter van Eck, lid van de KAN-raad en van de gemeenteraad van Nijmegen voor GroenLinks;
- Jannie van Vliet(?), voormalig projectmedewerkster bij de stuurgroep MTC;
- Tom Doesburg, lid van de Eerste Kamer voor de PvdA, en oud-gedeputeerde van de Provincie Gelderland.
Aan de orde komt onder meer: de ondemocratische besluitvorming binnen de KAN-raad; de protesten en bezwaren tegen de aanleg van het Multimodaal Transport Centrum (MTC); het omstreden handelen van de projectleiders Paul de Gouw(?) van de toenmalige Heidemij en Winfried Lemmens(?) namens de provincie Gelderland, die beticht worden van belangenverstrengeling en het incorrect volgen van procedures; de kritiek van provinciale ambtenaren op het functioneren van de stuurgroep MTC; de vraag of de Europese aanbestedingsregels zijn geschonden; en de vraag of er wel democratische controle is uitgeoefend op de voortvarende projectmanagers.
Afgewisseld met:
- een fragment van een raadsvergadering van de KAN op 21 september 2000 in Nijmegen;
- een verslag van een protestactie tegen de aanleg van het MTC, waarin onder meer een vraaggesprek met een actievoerster over de bezwaren en het doel van de actie;
- een nagespeelde reactie van projectleider Winfried Lemmens op de kritiek op de OMTC;
- citaten uit verschillende schriftelijke bronnen.
Aansluitend een vraaggesprek met Jan Kamminga, commissaris van de koningin in Gelderland over het functioneren van de stuurgroep MTC en het door Van Uitert voorgestelde provinciale onderzoek hiernaar.
----------
Inleidende teksten, waarschijnlijk niet compleet:
Het derde uur van deze VPRO-ochtend en dan is het tijd voor journalistiek speurwerk door de redactie van Argos.
De provincie Gelderland wil mee vooruit in de vaart der volkeren. In de geest van de huidige tijd betekent dat vooral economische groei, economische groei en ook economische groei. Want als de economie groeit gaat eigenlijk alles beter in de wereld en dus ook in Gelderland. Daarom werken ze in Arnhem al jarenlang aan een multimodaal transportcentrum waar ‘value added logistics’ plaats kunnen vinden. Vroeger heette zoiets nog gewoon een bedrijfsterrein waar goederen versjouwd worden. Maar zo simpel pakken ze dat in Gelderland tegenwoordig niet aan. Nou heb je natuurlijk ook in Gelderland milieugroepen die dan weer beginnen te zeuren dat 500 hectare wel wat veel is en dat er al genoeg grootschalige bedrijfsterreinen zijn en dat soort zaken. Maar behalve het milieu is er nog een verliezer bij dit soort ontwikkelingen. De daadkracht van bovenmodale managers verdraagt zich maar moeilijk met democratische organen en met ambtenaren die ’s avonds gewoon naar huis willen gaan.
Luistert u naar ons eigen multimodale onderzoeksteam, luistert u naar Argos.
Tekst 1
De onderste steen moet boven komen, dat zegt Dirk van Uitert, fractievoorzitter van GroenLinks in de Provinciale Staten van Gelderland. Van Uitert is boos omdat hij via Argos een document te zien kreeg waarvan hij al jaren het bestaan vermoedde maar dat de Gelderse bestuurders hem, en elk ander lid van de Provinciale Staten weigerden te laten zien.
In dat document, een intern onderzoek van de afdeling juridische zaken van de provincie, wordt een onthutsend beeld geschetst van een onbekend stukje democratie in Nederland.
Onderwerp is het Multimodaal Transport Centrum, het MTC. Dat is een ongeveer 500 ha groot goederenoverslag-terrein dat de komende jaren aangelegd moet worden bij het Gelderse Valburg. Een omstreden project dat door het Knooppunt Arnhem-Nijmegen, het KAN, jarenlang is gepusht en dat naar schatting 1,2 miljard gulden zal gaan kosten.
Argos onderzocht de totstandkoming van dat nieuwe bedrijfsterrein en stuitte daarbij op een ware ambtenarenoorlog. In geheime documenten, waarop wij de hand wisten te leggen, worden uiterst kritische vragen opgeworpen over de creatieve methoden van twee projectleiders.
Is er sprake van belangenverstrengeling? Werden Europese aanbestedingsregels geschonden? Is er wel democratische controle uitgeoefend op voortvarende projectmanagers? En waarom wordt een intern juridisch onderzoek van de Provincie Gelderland tot op de dag van vandaag angstvallig onder tafel gehouden?
Tekst 2
(met biljartstem, op de achtergrond horen we de vergadering)
Het is 21 september 1999. We zitten in de sjieke raadszaal van de gemeente Nijmegen. Aan de vergadertafels zitten een dertigtal heren en een enkele vrouw. Op de stoel van de burgemeester zit de heer Jansen, de voorzitter van het College van Bestuur van het KAN, het Knooppunt Arnhem Nijmegen. Het lijkt sprekend op een vergadering van een gemeenteraad maar er zijn nooit openbare verkiezingen gehouden om deze mensen hier plaats te laten nemen. Hier vergadert de KAN-raad. Een gezelschap van Burgemeesters, wethouders en gemeenteraadsleden van de 25 gemeenten die samen het Knooppunt Arnhem-Nijmegen vormen.
Eén van die leden van de Kan-raad is Wouter van Eck, gemeenteraadslid voor GroenLinks in Nijmegen.
Tekst 3
Wouter van Eck, lid van de KAN-raad. Volgens Van Eck zit hij daar vooral om achter de plannen van het KAN te komen. De Vergaderingen van de KAN-raad leiden een moeizaam bestaan. De vergadering van november van dit jaar kon geen besluiten nemen omdat meer dan de helft van de leden niet op kwam dagen. En de vergadering die gisteren gehouden had moeten worden is, net als de vergadering die voor 25 januari 2001 gepland staat, afgelast.
Vorige week donderdag was er feest voor het KAN en de door haar mede opgerichte NV ontwikkelingsbedrijf MTC. Dat is het bedrijf dat na jarenlange ambtelijke voorbereiding, is opgericht om het multimodale transportcentrum in Gelderland de komende jaren te gaan bouwen. Aan de kade in Arnhem lag het schip ‘De IJsselstroom’ klaar voor de genodigden van de provincie, het KAN, verschillende ministeries en vele gasten uit het Gelderse bedrijfsleven. Helaas kwamen echter ook een aantal óngenodigde gasten
Tekst 4
Nadat de politie de actievoerders van de boot had verwijderd vertrok de boot alsnog voor haar feestelijke tocht. Een uurtje later dan gepland.
Tekst 5
Jannie van Vliet. We spreken haar drie jaar na haar vertrek als projectassistente bij de stuurgroep OMTC. Dat is de werkgroep waarin de provincie Gelderland, het KAN, de gemeente Valburg en Elst, Rijkswaterstaat, het Rotterdamse havenbedrijf en ambtenaren van het ministerie van Verkeer en Waterstaat en Economische Zaken, samenwerken aan de voorbereiding van het MTC, het overslagterrein dat bij de gemeente Valburg moet komen.
De laatste werkdag van Jannie van Vliet zal ze niet makkelijk vergeten. De dag ervoor had ze een woordenwisseling met projectleider Winfried Lemmens. Totaal onverwacht verscheen de heer Van der Jagt, ambtenaar van de provincie, aan haar bureau. Hij had een ingrijpende mededeling.
Tekst 6
Officieel is Jannie van Vliet ontslagen omdat ze niet goed kon samenwerken met Winfried Lemmens en Paul de Gouw, de twee projectleiders van het MTC-in oprichting.
Maar Jannie van Vliet wist teveel. Door haar betrokkenheid bij de financiële administratie van het MTC-project kreeg ze steeds meer vragen. Het viel haar op dat de projectleiders zich niet altijd aan de afgesproken procedures hielden. Paul de Gouw, een van de projectleiders werkte bij de Heidemij, het tegenwoordige Arcadis, en was voor enkele dagen per week uitgeleend aan de provincie Gelderland. Een van de taken van De Gouw was ervoor te zorgen dat er een Milieu Effect Rapportage, een zogenaamde MER, werd uitgevoerd voor het toekomstige MTC.
Tekst 7
Jannie van Vliet, drie jaar na haar plotselinge ontslag bij de provincie Gelderland.
De waarnemingen van Van Vliet werden op de provincie door meerdere medewerkers gedeeld. Ze bereikten ook de hoogste ambtenaar van de provincie, griffier Chris Crasborn.
Crasborn schreef daarop de volgende brief aan projectleider Paul de Gouw
Tekst 8
Was getekend
Tekst 9
Jannie van Vliet zag nog meer. Winfried Lemmens, ex-wethouder van de gemeente Arnhem is naast De Gouw de andere projectleider van het MTC, het prestigieuze industrieterrein dat de komende jaren in de provincie Gelderland aangelegd moet worden. Dat nieuw bedrijfsterrein beslaat ongeveer 500 hectares nabij de gemeente Valburg. Aan de markt in Arnhem, tegenover het provinciehuis is het bedrijf Lemmens en Associés gevestigd, een makelaardij in onroerend goed. Dat bedrijf staat op naam van de zoons van Winfried Lemmens. Ex-medewerkster van het MTC-projekt, Jannie van Vliet, was aanwezig op de opening van dat bedrijf.
Tekst 10
Behalve het bedrijf Lemmens en Associés van de zoons van zijn zoons is Winfried Lemmens ook secretaris van een door hemzelf opgerichte stichting, de Stichting Telematica Knooppunt Arnhem Nijmegen. Die stichting ontving een opdracht van het MTC-project ter grootte van 500.000 gulden. Daarover schreef griffier Chris Crasborn de heer Lemmens de volgende brief:
Tekst 11
Was getekend
Tekst 12
Deze brieven kregen we in handen na een beroep op de Wet Openbaarheid Bestuur. In dat WOB-verzoek vroegen we met name naar één document waarvan we getipt waren dat dat erg interessant zou zijn. Dat is een stuk van de afdeling juridische zaken van de provincie Gelderland waarin ze erg kritisch schrijven over belangenverstrengeling van de twee projectleiders De Gouw en Lemmens. Dat stuk is mede tot stand gekomen vanwege de kritiek van Jannie van Vliet en andere ambtenaren met wie wij de afgelopen weken spraken. De meesten van hen wilden ons wel helpen met informatie maar wensten absoluut anoniem te blijven. Zij werken nog steeds bij de provincie, in tegenstelling tot Jannie van Vliet.
De provincie weigerde ons het geheime stuk te geven. Gisteren ontvingen we een definitieve afwijzing op een herhaald WOB-verzoek. Dat stuk is en blijft geheim, als het aan de provincie Gelderland ligt.
Maar het eerste WOB-verzoek leverde ons wel veel interessante brieven op waaruit met enige moeite valt af te leiden wat er in die juridische scan staat. Er worden vragen opgeworpen over mogelijke belangenverstrengeling van projectleiders De Gouw en Lemmens, over mogelijke ontduiking van Europese aanbestedingsregels, en over onzuiver juridisch handelen ten opzichte van de Provinciale Staten van Gelderland.
Gewapend met die documenten gaan naar Geert Jansen, de voorzitter van het College van bestuur van het Kan, het Knooppunt Arnhem Nijmegen. Het KAN is de grote motor achter het MTC-project. We zijn erg benieuwd of Jansen op de hoogte is gebracht van de kritiek van provinciale ambtenaren op het functioneren van de stuurgroep MTC.
Tekst 13
Geert Jansen, voorzitter van het KAN weet van niks en wil ook van niks weten. Via ambtenaren van de provincie bereikt ons na het gesprek met Jansen aanvullende informatie. Daaruit blijkt dat hij zich hier wel iets dommer voordoet dan hij is. Zo bereikt ons een vertrouwelijke brief van Jansen aan de Commissaris van de Koningin van Gelderland, Kamminga, gedateerd op 7 december 1998. Uit die brief blijkt dat Jansen woedend was op een aantal ambtenaren van de provincie. Wij citeren:
“Door de aantijgingen van de afgelopen week is samenwerking met deze personen niet meer mogelijk en het ambtelijk en bestuurlijk overleg wordt voorshands dan ook opgeschort”
Er heerste eind 1998 een kleine ambtenarenoorlog in Gelderland.
Hoe groot de chaos in Gelderland is geweest blijkt ook uit een notitie die gisteren uitlekte via Omroep Gelderland. Uit die notitie blijkt dat de Jansen bij verschillende ministeries geklaagd heeft over het provinciaal bestuur. Provinciale ambtenaren worden beschuldigd van laster tegen het KAN. De chaos was zo groot dat minister president Kok afzag van een bezoek aan de provincie tijdens het tweejaarlijkse paardenfestival ‘Champion Arnhem’.
Tekst 14
In 1998, de tijd dat de juridische scan gemaakt is, was Ton Doesburg gedeputeerde van de provincie Gelderland. Doesburg is op dit moment lid van de Eerste Kamer voor de Partij van de Arbeid. Doesburg begint met een grote uithaal naar de afdeling juridische zaken van de provincie. Aan die afdeling had je nooit wat, zegt Doesburg. Maar als we doorvragen blijkt Doesburg wel degelijk kritiek te hebben op MTC-projectleider Paul de Gouw
Tekst 15
Als het aan Gedeputeerde Doesburg had gelegen was Paul de Gouw eind 1998 niet gepromoveerd tot directeur van het Ontwikkelingsbedrijf in oprichting van het MTC, het grote bedrijfsterrein dat de Gelderse economie moet stimuleren. Dat komt overeen met de toon van een nadere ambtelijke notitie die wij de afgelopen weken toegespeeld kregen. Daarin worden de contracten van De Gouw en Lemmens onderzocht op de mogelijkheid hoe kunnen we zo snel mogelijk van deze mensen af. Dat blijkt feitelijk per eind 1998 te kunnen. Maar zo besluit die interne ambtelijke notitie:
Tekst 16
Arcadis en de provincie Arnhem zullen wel geen behoefte hebben aan ophef, denkt de ambtenaar van de provincie die deze notitie geschreven heeft. Gezien de achtergronden, schrijft hij, want dan komt de hele boel misschien op straat bedoelt hij misschien.
We treffen Paul de Gouw in Arnhem op het hoofdkantoor van Arcadis. Op de tafel ligt de brief van Chris Crasborn, de griffier van de provincie Gelderland, aan De Gouw van 17 maart 1998. In die brief staat dat De Gouw als op 10 juni 1996 een brief aan zichzelf heeft geschreven. Het zou daarbij gaan om een deelstudie van de MER, de milieu effect rapportage, die volgens De Gouw het best uitgevoerd kon worden door Arcadis, toevallig ook het bedrijf waar De Gouw zelf werkt.
Tekst 17
Misschien kunnen we iets meer te weten komen over de status van deze brief als we straks de heer Kamminga spreken. De Commissaris van de koningin van Gelderland luistert op dit moment mee naar deze uitzending en zal ons zo meteen te woord staan.
Maar eerst nog de andere projectleider van het MTC, Winfried Lemmens. Lemmens komt wel eens in het bedrijf van zijn zoons, de onroerend goed maatschappij Lemmens en Associés, Lemmens werkt bij het KAN, Lemmens is projectleider MTC voor de provincie, en Lemmens heeft een eigen stichting die voor een half miljoen gulden een opdracht heeft gekregen van de stuurgroep MTC. Bovendien zit Lemmens in een Eurowerk, en dat is een overleg dat Europese subsidies aanvraagt, zoals bijvoorbeeld voor het project dat zijn stichting uitvoert. Lemmens wil niet voor de microfoon reageren. Hij ontkent bovenstaande opsomming geenszins maar zegt wel dat hij bij de vergadering van Eurowerk waar de subsidie aan zijn stichting ter sprake kwam bewust niet aanwezig te zijn geweest. U hoort een letterlijke weergave van een gedeelte van het gesprek met Lemmens.
Tekst 18
Dit is een fragment uit de juridische scan, uitgevoerd door juridische deskundigen van de provincie Gelderland. Kort voor deze uitzending gleed er een envelop in onze brievenbus. Daarin zat tot onze grote verrassing de juridische scan, het stuk dat de door Gedeputeerde Staten van de provincie Gelderland in 1998 is besproken. Het stuk wat tot vandaag geheim was. Het stuk wat alle door ons geïnterviewde mensen niet kennen of zich niet meer kunnen herinneren.
De juridische deskundigen van de provincie stellen daarin een groot aantal problemen aan de orde. De juridische status van de stuurgroep MTC berust op een zeer wankele basis. Het lijkt erop dat de provincie zonder fatsoenlijk mandaat die stuurgroep taken heeft laten uitvoeren die eigenlijk onder verantwoordelijkheid van de provincie zelf vallen. Verder vreest de jurist dat er Europese aanbestedingsregels zijn geschonden. Bovendien signaleren de provinciale juristen het gevaar van belangenverstrengeling.
Tekst 19
De juridische scan is hiermee niet langer geheim. Een stuk van 18 pagina’s wat zelfs voor de Provinciale Staten van Gelderland jarenlang niet openbaar was. Misschien is op alle vragen die in het stuk gesteld worden wel een afdoende antwoord te geven. Misschien kan dat ook niet. Feit is dat de Statenleden van Gelderland zich daarover tot op de dag van vandaag geen eigen oordeel konden vormen. Gisteren legden we stuk voor aan één van die Statenleden, Dirk van Uitert, fractievoorzitter van GroenLinks.
---------
Persbericht ANP: Directie Gelders prestigeobject hevig in opspraak
ARNHEM (ANP) - De directeur van het Ontwikkelingsbedrijf Multimodaal Transport Centrum (MTC) in Gelderland, een prestigeobject van de provincie, heeft opdrachten aan zichzelf verstrekt. Hij en zijn mede-projectleider hebben zich schuldig gemaakt aan belangenverstrengeling. Gelderse bestuurders hebben al jaren ruzie met elkaar over deze gang van zaken.
Dat blijkt uit vertrouwelijke notities en brieven die het VPRO-radioprogramma Argos vrijdag openbaar maakte. Voorzitter Van Uitert van de fractie van GroenLinks in Provinciale Staten wil dat er een 'provinciale enquête' komt naar alle verwikkelingen rond het MTC sinds 1995. Hij is boos dat het provinciebestuur de Staten nooit heeft ingelicht over de kwestie.
Het MTC, gelegen tussen Betuweroute en Waal, moet een groot overslagcentrum voor weg, water en spoor worden bij Ewijk. De aanleg gaat 1,3 miljard gulden kosten. De provincie is samen met het Knooppunt Arnhem- Nijmegen, het samenwerkingsverband van 25 gemeenten in de regio, en de ministeries van Economische Zaken en Verkeer en Waterstaat warm voorstander van het MTC.
Directeur De Gouw werd samen met oud-wethouder van Arnhem Lemmens in 1994 projectleider van de Stuurgroep MTC. Hij werkt ook bij ingenieursbureau Arcadis in Arnhem. In 1996 schreef De Gouw namens Arcadis een brief aan zichzelf als
projectleider over een uit te voeren onderzoek op het toekomstige MTC-terrein. Arcadis kreeg vrijwel alle opdrachten voor het MTC. Dat was volstrekt tegen de Europese richtlijnen voor aanbestedingen.
Lemmens is ook betrokken bij de stichting Telematica KAN. Deze kreeg 500.000 gulden subsidie van de Europese Unie om onderzoek naar het MTC te doen. Lemmens zit tevens in de stichting Eurowerk, die Europees geld verdeelt over grote
projecten in Gelderland. Zijn zoons hebben een makelaardij, die in de toekomst grond op het overslagcomplex gaat verkopen.
Gedeputeerde Staten lieten de griffier in 1998 al een brief schrijven over de belangenverstrengeling. Ook volgde een juridisch onderzoek, waaruit bleek dat er zeker juridische en politieke risico's waren.
Commissaris van de koningin Kamminga zei vrijdagmorgen dat dat onderzoek aanleiding was het Ontwikkelingsbedrijf MTC op te richten, waarvan De Gouw interim-directeur is en Lemmens projectleider. ,,We hebben hun expertise nodig, maar alles is nu goed geregeld. Zelfs de landsadvocaat heeft ernaar gekeken'', aldus Kamminga.
De provincie kreeg over de hele kwestie flinke ruzie met het KAN, waar De Gouw tot voor kort ook werkte. Voorzitter Janssen van het KAN klaagde over de houding van het provinciebestuur in Den Haag, waar hij directeur-generaal Binnenlandse Zaken is geweest. Hij beschuldigde provinciale topambtenaren zelfs van laster. Zijn zeer negatieve uitlatingen waren de reden dat minister-president Kok een beloofde voordracht op een symposium over het MTC deze zomer in Arnhem afzegde.
De Gouw, Lemmens en Janssen waren vrijdagmorgen niet bereikbaar voor commentaar. Het provinciebestuur wacht af wat Provinciale Staten met de uitgelekte informatie gaan doen. Kamminga zegt zich te kunnen voorstellen dat de Staten ,,wel wat meer willen weten''.