Argos
Vliegveld Eelde en slimme Koop
Inleidende teksten:
AANKONDIGING ARGOS
De bouwfraude in Nederland is groot nieuws geweest de laatste weken. Het begon met de onthulling van het tv-programma Zembla van een ex-directeur van een van de bedrijven van Koop Holding bv. Dat aannemers er een dubbele boekhouding op na zouden houden. Opdrachtgevers betaalden stelselmatig teveel geld, geld dat vervolgens verdeeld werd onder die aannemers die niet in aanmerking kwamen voor de opdracht. Een parlementair onderzoek is in voorbereiding. Daar bovenop kwam dan nog eens de schikking met de grote ondernemingen die de overheid getild hebben bij de aanleg van de Schipholtunnel.
Maar ook zonder fraude en bedrog is er voor een slimme zakenman in de bouwwereld goed geld te verdienen. Zeker als hij zwakke bestuurders tegenover zich heeft. Dat kon u de afgelopen weken horen in twee eerdere uitzendingen van Argos over de ‘methode Koop’. Luistert u naar deel drie van de Argos-trilogie over Henk Koop, luistert u naar Argos
tekst 1
‘Als vliegveld Eelde dichtgaat gaan wij misschien ook wel weg uit Groningen’, dat zegt Henk Koop. Deze grote Groningse bouwondernemer raakte enkele weken geleden in opspraak toen in het tv-programma Zembla een ex-directeur van een van de bedrijven van Koop een dubbele boekhouding in de publiciteit bracht.
Minister Netelenbos van Verkeer en Waterstaat neemt volgende week een besluit over de hoogte van de afkoopsom die het Groningse regionale vliegveld Eelde meekrijgt bij de verzelfstandiging op 1 januari aanstaande. De rijksoverheid, voor 80% eigenaar van Eelde, trekt zich dan uit het verliesgevende vliegveld terug en betaalt nog één keer een laatste zoenoffer, van naar schatting 15 miljoen gulden. Twee jaar geleden besloot minister Netelenbos al om 25 miljoen gulden vrij te maken voor Eelde en wel voor de verlenging van de startbaan. Samen dus 40 miljoen gulden aan rijksoverheidsgeld; daarmee kun je mooie dingen doen. Daar komt bij dat de hele operatie ook nog eens 140 hectare lucratieve bouwgrond omvat. En dus staan de projectontwikkelaars in de rij, onder wie de in opspraak geraakte bouwondernemer Henk Koop.
Argos reconstrueert vandaag de besluitvorming rond vliegveld Eelde en stuit daarbij op bestuurders in het Noorden die kost wat kost een vliegveld open willen houden, dubieuze declaraties van een Gedeputeerde en slimme trucs van de Groningse bouwondernemer Henk Koop.
Tekst 2:
Jeroen Meulendijks. sinds één jaar de directeur van het vliegveld Eelde. Hij is trots op zijn fonkelnieuwe aankomst- en vertrekhal die gebouwd is door de firma Geveke Bouw BV, een dochteronderneming van Henk Koop. Met een overheidssubsidie van 2,5 miljoen gulden. Over twee jaar wordt begonnen met de aanleg van de verlénging van de startbaan, zo verwacht Meulendijks. Nu is daar nog niks van te merken. De aankomst- en vertrekhal is leeg. Er is geen passagier te zien. Op eentje na dan, constateert verslaggever Willem de Haan
Tekst 3
De Groningse bouwondernemer Henk Koop is dus een belangrijke klant van vliegveld Eelde. In zijn eigen hangar staan zijn twee straalvliegtuigen klaar voor direct gebruik:
Tekst 4
Naast één vaste klant heeft vliegveld Eelde ook één vasthoudende tegenstander. Dat is de 850 leden tellende vereniging Vereniging Omwonenden Luchthaven Eelde, VOLE (spreek uit: VOLÉ). Volgens de voorzitter van VOLÉ Hans Vriens. Gaat het de vereniging niet zozeer om de geluidshinder maar het gaat vooral om de manier waarop de plaatselijke politici volgens VOLÉ steeds opnieuw overheidsgeld over de balk smijten.
Begin dit jaar probeerde de Vereniging via een beroep op de Wet Openbaarheid van bestuur de notulen van de vergaderingen van de Raad van Commissarissen van vliegveld Eelde te achterhalen. Ze dachten die notulen te kunnen krijgen omdat gedeputeerde van het College van Provinciale Staten van Drenthe, de heer Swierstra, namens de provincie in de Raad van Commissarissen van het vliegveld zit. VOLÉ kreeg de notulen niet, zegt voorzitter Vriens.
Tekst 5
Wij hebben de heer Swierstra om een reactie gevraagd maar hij wil ons niet te woord staan. Uit een persbericht van de provincie Drenthe van 30 oktober blijkkt dat de provincie in de nieuwe bestuursperiode alle commissariaten van de gedeputeerden wil heroverwegen. Dit om te bepalen “of ondertussen geen gevaar van ongewenste belangenverstrengeling is ontstaan.”, aldus het persbericht.
De provincie en de stad Groningen handhaven hun commissarissen in vliegveld Eelde, de gedeputeerde Boertjens van de provincie en wethouder Schuiling van de gemeente nog wel. Een keur aan politici is in het verleden commissaris bij de luchthaven geweest, zo zegt Wietske Jonker ter Veld, zelf oud Statenlid in Drenthe voor de PvdA.
Zij herinnert zich een andere affaire waarbij de verschillende belangen van de gedeputeerden van de provincie die tegelijkertijd lid van de Raad van Commissarissen zijn. Dat voorbeeld stamt uit begin jaren negentig, toen de baanverlenging van vliegveld Eelde op de agenda stond. de gedeputeerden geen open kaart speelden. Oud Statenlid Wietske Jonker ter Veld.
Tekst 6
Wietske Jonker herinnert zich nog een ander incident in de besluitvorming rond de baanverlenging van het vliegveld. Dat gebeurde begin jaren negentig.
Tekst 7
De rode draad bij al deze incidenten is dat de Noordelijke bestuurders dolgraag hun vliegveld overeind willen houden, ook al draait het vanaf het begin met verlies. Dat verlies wordt elk jaar bijgepast door de Rijksoverheid. Die wil daar vanaf. En dat is de reden waarom de overheid zich met ingang van januari terugtrekt uit het vliegveld.
Tekst 8
Twee maanden geleden startte het bedrijf Trans Travel Airlines een nieuwe lijndienst van Eelde naar Amsterdam. Dat is al de zoveelste poging. Eerdere lijnverbindingen gingen allemaal failliet. TTA heeft voor de zekerheid een fonds achter de hand om eventuele beginverliezen op te vangen. Maar met dat steunfonds is iets vreemds aan de hand, zo ontdekte VOLÉ-voorzitter Vriens.
Tekst 9
Maar als een vliegtuigmaatschappij gesubsidieerd wordt is er dan geen sprake van concurrentievervalsing?
Navraag bij het Commissariaat voor de Mededinging in Brussel leert ons dat men daar zeer geïnteresseerd is maar nog van niets weet.
Uit de intentieovereenkomst tussen de luchtvaartmaatschappij TTA en de stichting Vlieggeld Eelde blijkt dat er inderdaad 1,2 miljoen gulden beloofd is voor de exploitatietekorten in de eerste drie jaar. Overigens weet de voorzitter van de Stichting vlieggeld te melden dat ze pas de helft van dat geld bij elkaar hebben. De provincie Groningen heeft een bedrag van 47.500 gulden gereserveerd voor de stichting Vlieggeld maar juristen zijn nog aan het onderzoeken of dat wel kán volgens Brusselse regels.
De gemeente Groningen heeft enkele weken geleden 94.000 gulden bestemd voor de stichting. De verantwoordelijke wethouder van Groningen, Koen Schuiling, liet ons gisteren weten dat de Groningse gemeenteraad van dit besluit nog niet op de hoogte is. “Dat is ónze beleidsvrijheid”, aldus wethouder Schuiling.
Directeur Meulendijks van Eelde kent de intentieverklaring wel maar is niet op de hoogte van de details.
Tekst 10
De opeenvolgende Ministers van Verkeer en Waterstaat aarzelden bijna 20 jaar lang over de toekomst van vliegveld Eelde. Tineke Netelenbos hakte in november 1999 de knoop door: Eelde kreeg, zeer tegen de zin van milieuminister Jan Pronk, haar felbegeerde langere startbaan, maar moest voortaan wel alles zelf gaan betalen. De staat betaalt nog eenmaal een laatste afkoopsom en daarna is het over en uit. Over de hoogte van die afkoopsom wordt nu druk onderhandeld. Aanstaande woensdag is er weer een overleg tussen minister Netelenbos en de Noordelijke bestuurders. Inclusief de 25 miljoen gulden voor de baanverlenging verwachten betrokkenen dat er een bedrag van om en nabij de 40 miljoen gulden voor vliegveld Eelde uit kan komen.
Met die afkoopsom wordt het vliegveld in ieder geval tijdelijk even heel rijk. En waar de overheid met geld en infrastructuur in de weer is, is de onlangs in opspraak geraakte bouwondernemer Henk Koop nooit ver weg.. Koop is een van de grotere bouwers van Nederland. Koop’s dochterbedrijf Geveke bouwde alvast dit jaar, met 2 en een half miljoen overheidssubsidie, de nieuwe vertrekhal op Eelde. En al eerder bouwde Koop ook het huis in het Drentse Tynaarlo van de voorzitter van de Raad van Commissarissen van Eelde, {Ir Volkers). Op het bedrijventerrein vlak voor de ingang van het vliegveld staan inmiddels kantoren van de NACAP en van Geveke, twee dochterbedrijven van de Koop groep.
Die overheidsgrond wist Koop een paar jaar geleden op een handige manier praktisch voor niets in handen te krijgen, zegt de voorzitter van de Vereniging van Omwonenden van Vliegveld Eelde, Hans Vriens:
Tekst 11
En zo verkrijgt Koop bijna gratis 1,7 hectare grond in handen. Je stapt in een onderneming, je declareert aanzienlijke bedragen bij de andere partners voor je adviezen, de onderneming gaat bijna failliet en je zegt: ik koop het hele zaakje wel van je over. Henk Koop bevestigt de transactie, maar ontkent de grond extra goedkoop te hebben gekregen:
Tekst 12
Koop herinnert zich niet precies hoeveel aandelen hij heeft in Airpark Eelde, de eigenaar van het bedrijfsterrein dat bij het vliegveld ligt. Uit navraag blijkt dat Koop Holding bv de méérderheid van de aandelen in zijn bezit heeft. En Airpark, waar Koop het dus voor het zeggen heeft, verkoopt de grond voor een redelijke prijs aan Geveke, een volle dochter van Koop Holding BV.
Ex-lid van de provinciale Staten van Drenthe Wietske Jonker ter Veld maakte een reconstructie van de overname van de grond door Koop:
Tekst 13
U luistert naar De Ochtenden op radio 1, De VPRO met Argos. Vandaag met deel drie over Henk Koop, de slimme bouwondernemer uit Groningen. Minister Netelenbos van Verkeer en Waterstaat neemt volgende week een besluit over de hoogte van de afkoopsom die het Groningse regionale vliegveld Eelde meekrijgt bij de verzelfstandiging op 1 januari aanstaande. In de Noordelijke pers circuleren al enige tijd geruchten dat Henk Koop vliegveld Eelde wel zou willen overnemen. In elk geval gaat de overheid haar aandelen in het vliegveld per 1 januari van de hand doen. Gisteren kon directeur Meulendijks nog niet vertellen wie die aandelen van de rijksoverheid overneemt. Hij weet niet of dat een particulier wordt of dat de regionale overheden in het Noorden de nieuwe bezitters van vliegveld Eelde zullen worden.
Is Koop eigenlijk geïnteresseerd in het vliegveld?
Tekst 14
Daarmee legt de grote bouwondernemer Koop heel vriendelijk het mes op tafel. Als vliegveld Eelde dichtgaat dan moet Koop met al zijn ondernemingen verhuizen uit Groningen. Dat scenario is een nachtmerrie voor bestuurders van het toch al door een hoge werkloosheid geplaagde Groningen. Maar waarom zou Koop in een verliesgevende onderneming stappen, ook al zit er nog zoveel overheidsgeld in? Misschien zit het antwoord op die vraag in de 140 hectare bedrijfsterrein die vliegveld Eelde rijk is. Daar is voor een projectontwikkelaar en bouwondernemer geld te verdienen. Zeker als die hectares goedkoop zijn doordat er een verliesgevend vliegveld op ligt. We gaan te rade bij Professor Pols, hoogleraar Planning bij de vakgroep Civiele Techniek aan de Technische Universiteit Delft. Hij vindt de gang van zaken rond vliegveld Eelde uiterst merkwaardig. Pols schat de waarde van de 140 hectares grond van vliegveld Eelde op honderden miljoenen gulden. Pols vraagt af Waarom, zo vraagt Pols zich af, moet daar überhaupt overheidsgeld bij de verzelfstandiging van het vliegveld
Tekst 15
Infrastructuur-deskundige Pols ziet vliegveld Eelde dus niet als zorgenkindje maar de vele waardevolle hectares bedrijfsterrein zijn in principe veel geld waard. Dat komt goed uit, want directeur Meulendijks van Eelde is op zoek naar geldschieters om van Eelde eindelijk een rendabel geheel te maken. Een deel van de 140 hectare van het vliegveld wil hij als bedrijfsterrein laten bebouwen:
Tekst 16
Directeur Meulendijks van vliegveld Eelde is een voorstander van privatisering van vliegveld Eelde. Maar eerst volgt eind deze maand de overdracht van het Rijk aan de regio. Met een zak overheidsgeld omdat het een onrendabel vliegveld is. En waar overheidsgeld is en grond, daar is Henk Koop zei Wietske Jonker ter Veld al eerder in deze uitzending. Volgens het oud PvdA Statenlid in Drenthe tekent zich het volgende scenario al af:
AFKONDIGING
Argos werd deze week gemaakt door Willem de Haan, Rinse Blanksma, Yurek Willig, Evelien van den Broek, Gerard Legebeke en Kees van den Bosch.