Argos
Evaluatie van de Wet op Orgaandonaties uit 1998 & Wisselwerkink ondernemer en politiek: Koop Tjuchem
Inleidende teksten evaluatie WOD:
Tekst 1
Rob Oudkerk, Tweede Kamerlid voor de Partij van de Arbeid, vindt dat er snel gehandeld moet worden. In zijn ogen heeft de Wet op de Orgaandonatie gefaald. Die wet is in 1998 ingevoerd om een einde te maken aan het teruglopend aantal donororganen. Jarenlange politieke discussie ging vooraf aan de totstandkoming van dit paradepaardje van Borst. De vorm die de wet moest krijgen was voor Borst duidelijk:
Tekst 2
Een fragment uit het NOS-journaal ten tijde van de parlementaire behandeling van de wet. Er moest dus een zogenaamd keuzemodel komen. Dan kan iedere Nederlander aangeven of hij wel of geen donor wil zijn.
Borst kreeg haar zin. Iedere Nederlander kreeg een oproep te laten weten wat zijn wilsbeschikking was. Er kwam een miljoenen-kostende publiekscampagne, en in het Limburgse Kerkrade werd een grote computer neergezet om de wens van iedere inwoner van Nederland te registreren. Ook werd wettelijk vastgelegd dat de wet na drie jaar door de tweede kamer geëvalueerd moest worden. Om de wet te kúnnen evalueren is er onderzoek gedaan naar de bereikte resultaten. In opdracht van het ministerie gingen 13 onderzoekers aan de slag. Na veel uitstel wordt het onderzoek in één van de komende weken openbaar. Argos wil zo lang niet wachten. Daarom brengen we de resultaten van de evaluatie vandaag naar buiten. Waarom zijn er sinds de invoering van de nieuwe wet juist minder organen voor transplantatie beschikbaar gekomen? Waarom is de grote publiekscampagne uit 1998 mislukt? Moet er een nieuwe wet op de orgaandonatie komen?
Argos over het mislukken van de wet op de orgaandonatie.
Tekst 3
In operatiekamer B4Q in het Leids Universitair Medisch Centrum wordt een nier getransplanteerd. Dat gebeurt sinds de invoering van de wet steeds minder in Nederland.
Dat lezen we in het evaluatierapport van de Wet op de Orgaandonatie, de WOD.
Tekst 4
Gerard Boekhoff is voorzitter van de LVD, de landelijke Nierpatientenvereniging. We laten hem de evaluatie van de wet lezen.
Tekst 5
De wet heeft niet alleen geen effect gehad, uit het evaluatierapport blijkt zelfs dat hij averechts heeft gewerkt.
Tekst 6
Dick Hessing is hoogleraar rechtspsychologie aan de Erasmus Universiteit van Rotterdam. Hij deed jarenlang onderzoek in de transplantatiewereld in opdracht van de Nierstichting.
Hessing legt uit waarom de wet niet werkt.
Tekst 7
Twee maanden geleden onderzochten we in Argos een van de ándere doelstellingen van de wet: De eerlijke verdeling van organen. De Nederlandse Transplantatiestichting is de organisatie die de Wet op de orgaandonatie uitvoert. Zij zorgt voor de verdeling van de beschikbare organen. Uit cijfers van de Transplantatie Stichting blijkt dat er ook in 2000 nog grote regionale verschillen waren tussen de regio’s. Met andere woorden, een Nierpatient in Maastricht had veel meer kans op een nier dan een patient in Rotterdam. We spraken in september met Gauke Kootstra, jarenlang hoofd van de afdeling transplantatiegeneeskunde in het Universitair Medisch Centrum Maastricht. Kootstra kon wel uitleggen waarom de verdeling scheef was.
Tekst 8
In het tot vandaag nog geheime evaluatierapport naar de werking van de WOD wordt maar weinig aandacht besteed aan die ongelijke verdeling van organen over de verschillende regio’s: In de samenvatting lezen we:
Tekst 9
Hoogleraar Dick Hessing vindt dat een onbegrijpelijke conclusie.
Tekst 9a
In Operatiekamer B4Q, in het Leids universitair medisch centrum is de donornier getransplanteerd. Voor de chirurgen is dit een spannend moment. Gaat de nier urine produceren?
Tekst 11
De invoering van de Wet op de Orgaandonatie in 1998 ging gepaard met een miljoenen kostende publiekscampagne. Ook die publiekscampagne van het ministerie is door de onderzoekers onder de loep genomen. Zij concluderen dat er weer een nieuwe publiekscampagne nodig is. Op pagina 7 lezen we hoe ze dat in de praktijk voor zich zien.
citaat:
- Ga na op welke wijze de redenen voor niet-registreren kunnen worden beïnvloed met gerichte voorlichting
- Richt bij een nieuwe campagne aparte aandacht op groepen die nu achterblijven met registreren.
- Vestig de aandacht zowel op de voordelen van wel-registreren als op de nadelen van niet-registreren.
- Schrijf opnieuw iedereen aan onder begeleiding van een gerichte publiekscampagne.
Tekst 12
Dick Hessing deed zelf jarenlang onderzoek naar het nut van publiekscampagnes.
Tekst 13
We leggen de evaluatie voor aan Hans Akveld. Akveld is hoogleraar gezondheidsrecht en daarnaast het hoofd van een landelijk project voor de bevordering van orgaandonatie in ziekenhuizen. In die hoedanigheid ziet hij in de praktijk waar de wet faalt. Een nieuwe publiekscampagne is volgens hem niet de oplossing voor het tekort aan donoren.
Tekst 14
Ook de De Nierpatientenvereniging vindt dat de wet wezenlijk veranderd moet worden. Directeur Gerard Boekhoff.
Tekst 15
Boekhoff pleit voor een nieuwe wet. De onderzoekers die de evaluatie deden willen zover niet gaan.
Tekst 16
Voor Boekhoff is die aanbeveling onacceptabel.
Tekst 16
Dick Hessing vindt dat er ook op politiek niveau een ommezwaai moet komen.
Tekst 17
Gisteren legden we de evaluatie van de Wet op de Orgaandonatie voor aan enkele woordvoerders van de Tweede kamer. Clémence Ros van het CDA zegt niet verrast te zijn door de kritische evaluatie maar ze noemt de conclusies wel schokkend. Stephanie van Vliet van D’66 neemt het op voor haar partijgenote minister Borst. We moeten deze wet zeker nog drie jaar gunnen maar we moeten wel snel beginnen met extra publieksvoorlichting.
Tot slot Rob Oudkerk, Tweede Kamerlid voor de Partij van de Arbeid
------------
Inleidende teksten Koop Tjuchem:
Aankondiging:
En dan nu de bouwfraude.
Justitie begint een strafrechtelijk onderzoek naar illegale praktijken bij het bouwbedrijf van de Groningse grootondernemer Henk Koop. Dat was deze week één van de belangrijkste gevolgen van de onthullingen in het tv-programma ‘Zembla’.
Henk Koop. In februari 1997 laat hij op zijn erf in het Oost-Groningse gehucht Tjuchem een immens bronzen beeld van Lenin uit de voormalige DDR plaatsen. Met deze stunt verwerft hij voor het eerst landelijke bekendheid. Koop is dan al een grote jongen in de weg- en waterbouw. Daarnaast is zijn internationale bedrijvenimperium ook actief op terreinen zoals de aannemerij, de landbouw en het aanleggen van pijpleidingen.
Deze week kreeg Henk Koop opnieuw volop landelijke publiciteit. Dit keer door toedoen van de ex-directeur van een van zijn bedrijven, Ad Bos. Die deed in ‘Zembla’ een boekje open over grootschalige fraude en corruptie in de bouwwereld aan de hand van een schaduwboekhouding die het bedrijf van Koop bijhield.
Wie is Henk Koop, vroegen alle media zich deze week af. Hoe opereert hij?
Om iets te kunnen begrijpen van de manier waarop Koop te werk gaat, laten wij u een deel horen uit een Argos-uitzending van april 1997. Een programma over de wisselwerking tussen een ondernemer en de politiek. Daarin geeft de ex-directeur van weer een andere dochteronderneming van Koop aan de verslaggevers Lejo Siepe en Irene Houthuis een inkijkje in het functioneren van de ‘vriendenrepubliek van Henk Koop’.
Tekst 1
Lenin, die een nieuwe standplaats krijgt. En wel in Tjuchem, een gehucht in het vlakke Groningse land, niet ver van Slochteren, op het erf van de Groningse grootondernemer Henk Koop. Met deze stunt verwerft Koop in februari 1997 voor het eerst landelijke bekendheid.
Projectontwikkelaar Henk Koop is dan al een grote jongen in de weg- en waterbouw. Daarnaast is zijn internationale bedrijvenimperium ook actief op terreinen zoals de aannemerij, de landbouw en het aanleggen van pijpleidingen. Bij de holding Beheer Koop Tjuchem BV en zijn tientallen dochterbedrijven werken rond zesduizend mensen.
Deze week kwam Henk Koop opnieuw volop in de landelijke publiciteit. Dit keer door toedoen van de ex-directeur van een van zijn bedrijven, Ad Bos. Die deed in het tv-programma Zembla een boekje open over grootschalige fraude en corruptie in de bouwwereld aan de hand van een schaduwboekhouding die het bedrijf van Koop daarvoor bijhield.
Wie is Henk Koop, vroegen alle media zich deze week af. Hoe opereert hij?
Om iets te kunnen begrijpen van de manier waarop Koop te werk gaat, laten wij u een deel horen uit een programma dat wij in 1997 uitzonden. Een programma over de wisselwerking tussen een ondernemer en de politiek. Daarin geeft de ex-directeur van weer een andere dochteronderneming van Koop een inkijkje in het functioneren van de ‘vriendenrepubliek van Henk Koop’ in Groningen.
Tekst 2
Luuk Hardenberg, bouwondernemer. Hij geeft een kenschets van zijn vroegere baas, Henk Koop. Hardenberg was medio jaren ’90 drie jaar lang directeur van Geveke Bouw, een dochterbedrijf van Koop. Hardenberg was toen tevens voorzitter van de afdeling Groningen van de VVD. Heeft Koop hem destijds juist vanwége die politieke achtergrond als directeur gevraagd, zo vroegen we in 1997 aan Luuk Hardenberg.
Tekst
Het reisje naar de Antillen krijgt voor de Groninger topambtenaar een flinke staart. End 1994 wordt hij opgepakt en voor enkele weken opgesloten op verdenking van het aannemen van steekpenningen. In mei 1996 veroordeelt de rechtbank in Groningen topambtenaar Geurts tot een voorwaardelijke gevangenisstarf van drie maanden en een geldboete van 25 duizend gulden. De zaak dient eerdaags in Hoger Beroep.
In de dagvaarding tegen Geurts worden verschillende bedrijven met name genoemd. Bedrijven die steekpenningen hebben betaald Geurts. Daaronder Beheer Koop Tjuchem BV vanwege de aan Geurts betaalde vliegreis naar de Antillen a 7000 gulden. Daarnaast leverde het contact dat Geurts had met het Koop-dochterbedrijf Hartogh BV de ambtenaar een voordeel op van bijna 19000 gulden voor zogenaamde advieswerkzaamheden, aldus nog steeds de dagvaarding.
Een aantal van deze bedrijven die in de dagvaarding tegen Geurts voorkomen, worden zelf ook vervolgd. Maar het Openbaar Ministerie laat de bedrijven van Koop met rust. Waarom, vragen aan de Groninger persofficier van Justitie De Valk.
Tekst
Het opname-apparaat moet uit. Maar dan moet officier van justitie De Valk toegeven dat de naam van Koop wel degelijk in de tenlastelegging staat. Dus het opname-apparaat mag weer aan en de verslaggever stelt zijn vraag opnieuw: waarom zijn andere ondernemers wel aangepakt en Koop niet.
Tekst
Officier van Justitie De Valk krijgt een woede-uitbarsting. Het opname-apparaat moet opnieuw uit en de verslaggever wordt gesommeerd het pand te verlaten.
Terug naar het gesprek met Luuk Hardenberg, voormalig directeur van het Koop-bouwbedrijf Geveke, over de door Koop betaalde trip naar de Antillen. Hardenberg vertelt dat ambtenaar Geurts daar meer heeft gedaan dan alleen maar advieswerk, zoals de officier van justitie beweert.
Tekst 3
Tot zover het verhaal over de contacten tussen Koop en een hoge ambtenaar van de gemeente Groningen.
Overigens reiken de contacten van Koop veel verder dan het locale bestuur en de locale politiek. Zo vloog in februari 1996 de toenmalige minister van Verkeer en Waterstaat, Annemarie Jorritsma, - nu minister van Economische Zaken – in het vliegtuig van Koop naar de wereldkampioenschappen schaatsen in het Duitse Inzell. Koop aasde toen op deelname aan grote infrastructurele werken, zoals de tunnel onder het Groene Hart voor de Hoge Snelheidslijn. Allemaal projecten die onder Verkeer en Waterstaat vallen.
En jawel: op dit moment wérkt Koop aan die tunnel onder het Groene Hart. En begin dit jaar rondde Koop het groot onderhoud aan de A10-West bij Amsterdam af en ook mocht Koop op Schiphol een parkeerterrein verleggen.
Anderzijds blijkt bij een groot project in Heerenveen, waarbij een bedrijf van Koop als projectontwikkelaar de leiding heeft – het Heidemeer-project – , het bedrijf ‘Jorritsma Bouw’ betrokken te zijn. Bij dit familiebedrijf uit Bolsward werkt de echtgenoot van minister Jorritsma.
Luistert u nog een keer naar VVD-er Luuk Hardenberg, oud-directeur van een van Koop’s dochterbedrijven, over de ‘methode-Koop’: