Argos
Handhaving van de Wet Milieubeheer
Er is een tijd geweest dat Nederland voorop liep op milieugebied. De overheid voerde campagnes om ons toch al ver gevorderde milieubewustzijn nog meer op te krikken, op internationale bijeenkomsten hadden onze milieuministers altijd het hoogste woord en de milieubeweging werd zwaar gesubsidieerd. U kon vanmorgen van Wijnand Duyvendak al horen waar dat toe geleid heeft. Wanneer dat precies is omgeslagen is moeilijk te zeggen. Misschien begon het wel met dat postbus 51 spotje van jaren geleden, u herinnert zich dat vast nog wel: Een beter milieu begint bij je zelf. Ach, misschien klopt die leus wel meer dan ooit. Want waar het betere milieubeleid al lang niet meer begint, dat is bij de Nederlandse overheid. Als in het VPRO-gebouw het woord milieu klinkt, en dat gebeurt wel eens, vormt zich dan ook een cynisch lachje om de gekwelde monden van onze Argos-speurneuzen. En de afgelopen dagen zagen we dat lachje weer irritant vaak. Hoe dat Kwam? Luistert u naar een onderzoek naar de handhaving van het milieubeleid. Een onderzoek wat niet geheel toevallig begint, bij een vuurwerkfabriek. Luistert u naar Argos.
---------
Argos over de handhaving van de Nederlandse milieuwetgeving. Dit naar aanleiding van de recente vuurwerkramp in Enschede.
Verslag van een bezoek aan het vuurwerkbedrijf Cafferata in Nistelrode, waarin een vraaggesprek tijdens een rondleiding met de eigenaresse van het bedrijf.
Het verslag wordt afgewisseld met vraaggesprekken met:
- Peer Verkuijlen, wethouder van Milieu in de gemeente Bernheze, waarvan Nistelrode een deelgemeente is;
- Lex Michiels, hoogleraar bestuursrecht aan de Universiteit in Utrecht en voorzitter van de evaluatiecommissie van de wet milieubeheer, die in 1993 werd ingevoerd.
Onderwerpen van gesprek zijn: de opslag van consumenten- en evenementenvuurwerk in het vuurwerkbedrijf Cafferata; de getroffen veiligheidsmaatregelen; de beschuldigingen van omwonenden dat er te veel vuurwerk ligt opgeslagen in het bedrijf; de risico's van het vuurwerkbedrijf Cafferata voor omwonenden; de getroffen milieumaatregelen; het gebrekkige toezicht van de gemeente op het bedrijf; de dwangsom die de gemeente het bedrijf in 1998 heeft opgelegd vanwege te veel opgeslagen vuurwerk; de nalatigheid van de gemeente bij het controleren of de overtreding inmiddels is opgeheven.
Geïllustreerd met voorgelezen fragmenten uit een brief van de gemeente Bernheze aan vuurwerkbedrijf Cafferata, waarin ze het bedrijf een dwangsom oplegt voor te veel opgeslagen vuurwerk.
Bevat tevens een Tv-fragment van het NOS 'Journaal' en Historische geluidsfragmenten van de Argos-uitzending van 18-06-1999, waarin een reportage over de milieuoverlast door ijzergieterij Vulcanus in Doetinchem.
-----------
Inleidende teksten, misschien niet volledig:
Tekst 1
Minister Pronk van Milieu, gisteren in het NOS-journaal.
De brancheorganisaties voor vuurwerkbedrijven maakten gisteren bekend dat de overheid volgens hen de afgelopen jaren heeft gefaald op het gebied van regelgeving voor vuurwerkbedrijven.
Maar sinds 1993 kennen we in Nederland de Wet Milieubeheer. En volgens die wet moeten bedrijven een milieuvergunning hebben. Daarin staan de normen beschreven waaraan het bedrijf moet voldoen.
Op papier is dat allemaal keurig geregeld en aan voorwaarden gebonden, maar worden die regels ook gehandhaafd?
Na de vuurwerkramp in Enschede onderzoekt Argos de handhaving van de Nederlandse milieuwetgeving. Hoe controleert de overheid of bedrijven zich houden aan de voorschriften uit de vergunning? En hoe streng en voortvarend pakt ze bedrijven aan die over de schreef gaan?
Tekst 2
Een industrieterrein met woonhuizen in het Brabantse Nistelrode. Het vuurwerkbedrijf Cafferata is één van de grootste vuurwerkopslagplaatsen in Brabant. We hebben een tip gekregen dat hier meer vuurwerk ligt opgeslagen dan volgens de milieuvergunning is toegestaan. We hebben al een aantal keren geprobeerd om met de eigenaren in contact te komen maar de telefoon wordt niet beantwoord. Staande voor het hek proberen we het opnieuw. En nu hebben we meer geluk. Eigenaresse Moniek Cafferata neemt op en ze wil ons graag ontvangen.
Tekst 3
Niks aan de hand. Een vuurwerkbedrijf vlakbij een woonwijk, maar hier kan geen brand uitbreken volgens eigenaresse Moniek Cafferata. Volgens de vergunning mag Cafferata 126 ton consumentenvuurwerk opslaan, dat is 26 ton meer dan er in Enschede mocht liggen bij S.E. Fireworks, het bedrijf dat twee weken geleden ontplofte.
Peer Verkuylen is in Bernheze, de gemeente waar Nistelrode onder valt, wethouder van milieu. Hij denkt minder gemakkelijk over de opslag van consumentenvuurwerk.
Tekst 4
Geruststellende woorden van GroenLinks wethouder van Milieu, Peer Verkuylen. Tijdens de rondleiding die Moniek Cafferata in haar bedrijf geeft blijkt dat het bedrijf niet alleen consumentenvuurwerk heeft opgeslagen.
Tekst 5
Een citaat uit een aangetekende brief aan het bedrijf Cafferata van het gemeentebestuur van Bernheze, van 4 juni 1998. De brief gaat verder:
Tekst 6
Deze week kregen wij een tip dat er sinds de gemeente Bernheze het bedrijf Cafferata een dwangsom van 250.000 gulden oplegde, nog steeds teveel vuurwerk ligt opgeslagen. Ook omwonenden zeggen dat tegen ons. Die beschuldiging leggen we voor aan wethouder Verkuylen.
Tekst 7
Gisterochtend, terwijl wij met wethouder Verkuylen spraken was er een uitgebreide milieu-inspectie aan de gang bij Cafferata. Daarom kon de wethouder ons geen inzage geven in de gemeentelijke controles die na het opleggen van de dwangsom in 1998 bij het vuurwerkbedrijf zijn uitgevoerd. Het dossier was in handen van de milieu-inspecteurs die aan het werk waren. Verkuylen beloofde ons de verslagen van de controles door de gemeente uit de periode na 1998 toe te faxen.
Uit de papieren die wij ontvingen, blijkt dat de gemeente het bedrijf in 1998 niet meer heeft gecontroleerd, zoals Verkuylen beweerde. Ook in 1999 is dat niet door de gemeente gebeurd. Pas nu, twee weken na de ramp in Enschede, heeft de gemeente de opdracht voor een dergelijke controle gegeven. En dat is twee-en-een-half jaar na de constatering dat het bedrijf niet aan de milieueisen voldeed.
Lex Michiels is hoogleraar bestuursrecht aan de universiteit van Utrecht en voorzitter van de Evaluatiecommissie van de Wet Milieubeheer.
Tekst 8
De gemeente Bernheze heeft sinds het opleggen van de dwangsom in 1998 Cafferata niet meer gecontroleerd. Dat is niet zo erg, zegt wethouder Verkuylen, want het ministerie van Defensie heeft het bedrijf in 1999 een aantal keren bezocht, en alles was akkoord. Professor Michiels.
Tekst 9
Bij de controle gisteren bij het vuurwerkbedrijf Casserata zijn weer verschillende overtredingen geconstateerd. Er lag weer teveel vuurwerk opgeslagen op meerdere plaatsen in het bedrijf. Cafferata heeft gisterenmiddag twee nieuwe aanmaningen gekregen. Als ze daar niet op zeer korte termijn aan voldoen krijgen ze weer een dwangsom opgelegd.
Tekst 10
Marjan Sanders, de overbuurvrouw van Vulcanus. We spraken met haar in juni 1999. Tot haar ontzetting ontdekte Sanders in 1998 dat het bedrijf met een volstrekt verouderde milieuvergunning werkt, uit 1978. De gemiddelde houdbaarheidsdatum van een milieuvergunning is acht tot tien jaar. De ijzergieterij die meer dan een eeuw in Doetinchem zit, vormt dus een levensgroot milieuprobleem. De vergunning van het bedrijf is twintig jaar oud, en het bedrijf overschrijdt ruimschoots de milieunormen die tegenwoordig voor zo’n bedrijf gelden.
De koepeloven van het bedrijf stoot – ondanks de filters in de schoorsteen – zware metalen de lucht in, zoals lood, cadmium, arseen, chroom en nikkel. Daarnaast komen kankerverwekkende dioxines vrij. Ook heeft het bedrijf moeite zijn bedrijfsterrein netjes te houden. Een probleem waarvan de overheid op de hoogte is, zoals blijkt uit een verslag van een vlucht die de milieu-inspectie op 11 januari 1996 maakte boven Vulcanus:
““Op verzoek van collega van politie Doetinchem een controle uitgevoerd boven IJzergieterij Vulcanus te Doetinchem. Wat een bende!!
Situatie is niet of nauwelijks anders als enkele jaren geleden toen dit bedrijf ook al eens door ons op de foto is gezet. Zelfs de piloot schrok ervan. Als we over eventuele vervuiling praten en denken bij bedrijven, dan zou dit nummer één moeten zijn.”
Tekst 11
Directeur Chritinus Kamps van ijzergieterij Vulcanus gaf vorig jaar juni toe dat zijn bedrijf milieuproblemen veroorzaakt. Volgens hem heeft Vulcanus op eigen initiatief een aantal milieu-investeringen gedaan, de afgelopen jaren. Maar alle problemen aanpakken, kon eenvoudigweg niet.
Tekst 12a
Een kritische directeur Kamps over de weinig voortvarende opstelling van de provincie. Negen jaar lang wordt er nu al gebakkeleid over de nieuwe milieuvergunning. Tot die er is, moeten de ambtenaren van de provinciale dienst handhaving het bedrijf controleren met in de hand de vergunning uit 1978.
Milieu-handhaver Jacques Rosbender schrijft in zijn verslag van een bezoek aan Vulcanus op 12 maart 1996:
“Op het terrein liggen verschillende afval- en grondstoffen opgeslagen. Hierbij moeten we denken aan ovenresten, cokesgruis, zandbereidingsstof, vormzand en dergelijke.
Deze vorm van opslag kan aanleiding geven tot stofoverlast in de omgeving. In de huidige vergunning zijn geen voorschriften opgenomen die deze vorm van opslag verbiedt. Er zijn inmiddels wel afspraken gemaakt om de opslag te wijzigen. Maar zolang de nieuwe vergunning niet is verleend, is afdwingen onmogelijk.”
Tekst 12b
En na een controle op 28 mei 1997 schrijft milieuhandhaver Jacques Rosbender:
“De huidige situatie is niet acceptabel. Alle afvalstoffen moeten gecontroleerd in containers of vloeistofdichte vakken worden opgeslagen. De huidige vergunning geeft mij hiervoor echter niet de mogelijkheid om dit af te dwingen. (…) Geef mij de middelen om te handhaven.”
Tekst 13
Milieu-handhaver Jacques Rosbender.
Tekst 14
Jacques Rosbender wacht op de nieuwe milieuvergunning. Maar kan de provincie op basis van de huidige vergunning uit 1978 niet veel actiever optreden. Ook in de uitzending van juni 1999 spraken we met Milieurecht-deskundige Lex Michiels, Hij nam de oude vergunning er bij.
Tekst 15
Onder druk van acties van de Gelderse Milieufederatie en de omwonenden van Vulcanus, belegde de provincie in november 1998 een informatieavond. De provincie beloofde toen dat de milieuvergunning begin vorig jaar rond zou zijn. De provincie wist al wel te vertellen dat het bedrijf volgens die vergunning zijn milieu-investeringen stapsgewijs mocht doen. Pas in 2006 zou het bedrijf aan de moderne milieunormen hoeven te voldoen. Is het niet vreemd dat een bedrijf nog zo lang de tijd krijgt, vroegen we milieu-handhaver Jacques Rosbender.
Tekst 16
De gezondheid van de omwonenden loopt niet echt gevaar, meent Jacques Rosbender. Maar in januari 1998 constateerde de provincie bij Vulcanus een gevaarlijk hoge uitstoot van zware metalen. Uit de schoorsteen van Vulcanus kwam twaalf maal zoveel stof vrij als zou mogen volgens de oude norm uit 1978.
Directeur Kamps:
Tekst 17:
De provincie wilde het bedrijf aanvankelijk tot 2006 de tijd geven om aan de nieuwe milieunormen te voldoen. Toen dat voornemen eind 1998 bekend werd, ontketende dat een golf van verontwaardiging. Onder druk van de publiciteit besloot de provincie die termijn te verkorten. Juni vorig jaar maakte de Gelderse milieugedeputeerde Lily Jacobs bekend dat Vulcanus in 2003, en dat is drie jaar eerder dan oorspronkelijk gepland, zijn milieu-investeringen gedaan moet hebben.
We spreken mevrouw Jacobs op het provinciehuis in Arnhem. Ze vertelt ons dat behalve Vulcanus, nòg veertien bedrijven in Gelderland met een verouderde milieuvergunning werken.
Waarom slaagt de provincie Gelderland er niet in de milieuhandhaving efficiënt uit te voeren? Waarom moest het bijvoorbeeld vier maanden duren voordat de provincie Vulcanus inlichtte, over de veel te hoge stofuitstoot in januari ’98. Milieugedeputeerde Lily Jacobs.
Tekst 18
IJzergieterij Vulcanus in Doetinchem draait nog steeds op haar oude vergunning uit 1978. De nieuwe milieuvergunning is inmiddels afgegeven maar zowel Vulcanus als de Gelderse milieufederatie zijn daartegen in beroep gegaan. Binnenkort wordt een voorlopige uitspraak van de Raad van State verwacht. Dan wordt waarschijnlijk de nieuwe milieuvergunning van kracht.
Het vuurwerkbedrijf Cafferata in Nistelrode hangt een nieuwe dwangsom boven het hoofd.
Volgens de brandweer zullen er binnenkort in ieder geval brandmelders verplicht worden gesteld.
Twee voorbeelden van handhaving van voorschriften na de invoering van de Wet Milieubeheer. Lex Michiels, voorzitter van de evaluatiecommissie van de Wet milieubeheer.
Landsmeer is niet de enige gemeente waar het milieubeleid faalde. Provincies en gemeenten zijn verantwoordelijk voor de uitvoering van het milieubeleid. Maar die verantwoordelijkheid kunnen ze niet aan. Dat staat te lezen in het boek ‘Handhaven met effect’, van Aletta Blomberg en Lex Michiels dat in 1997 verscheen. Hoogleraar Staats- en Bestuursrecht aan de Vrije Universiteit in Amsterdam, Lex Michiels.
Tekst 19
Professor Michiels van de Vrije Universiteit in Amsterdam. Michiels analyseerde in opdracht van het ministerie van VROM waar de knelpunten zitten in de milieuhandhaving. Hij deed ook aanbevelingen voor verbeteringen. Hij raadde onder meer aan om milieuorganisaties meer te betrekken bij de controle op de milieuhandhaving.
Daarop gaf VROM subsidie aan de Stichting Natuur & Milieu. Met dat geld onderzochten provinciale milieufederaties een twintigtal bedrijven. Eén van die bedrijven is ijzergieterij Vulcanus in Doetinchem.
Natekst
Vulcanus is sinds jaren een enorm milieuprobleem en de politiek verantwoordelijke wist er niets van. De ambtenaren vonden het niet nodig om haar daarover in te lichten. Niets Haags is de provincie vreemd…