Argos
Gmelich Meijling
Oud-VVD-politicus Gmelich Meijling kwam begin deze maand in opspraak. Hij was tot augustus 1998 staatssecretaris van Defensie in Paars 1 en ging onmiddellijk daarna aan de slag als commercieel adviseur van defensiebedrijven. De zaak spitste zich vooral toe op zijn advieswerk voor de Israëlische wapenfabrikant Rafael. De Tweede Kamer sprak zijn afkeuring uit en daarna ebde de aandacht weg. Maar er is meer aan de hand met Gmelich Meijling’s adviseurschap. Ook ontdekte Argos een andere opmerkelijke 'transfer' Houdt het ministerie van Defensie zich wel aan de regels die het zegt voor dit soort gevallen te hanteren.
----------
Deze aflevering een reportage over de omstreden activiteiten van voormalig staatssecretaris van Defensie Gmelich Meijling als commercieel adviseur van verschillende defensiebedrijven, waaronder Nederlands grootste wapenfabrikant Hollandse Signaal Apparaten.
Onlangs kwam Gmelich Meijling in opspraak vanwege zijn advieswerk voor de Israëlische wapenfabrikant Rafael.
Wapenfabrikant Rafael dingt mee naar een opdracht van de Nederlandse landmacht voor een anti-tank-raketsysteem en het is zeer wel mogelijk dat Gmelich Meijling in zijn advieswerk gebruik maakt van het netwerk dat en de kennis die hij als staatssecretaris verwierf. De Tweede Kamer sprak hierover zijn afkeuring uit, maar daarna ebde de aandacht snel weg.
Er is echter meer aan de hand met Gmelich Meijling’s adviseurschap. Hoe groot is de reikwijdte van zijn advieswerk? En houdt het ministerie van Defensie zich eigenlijk wel aan de regel dat voormalige bewindslieden of topambtenaren zich gedurende drie jaar na hun vertrek bij het ministerie niet mogen bemoeien met het dossier waaraan ze zelf hebben gewerkt?
Het programma bevat vraaggesprekken hierover met:
- onderzoeker Frank Slijper van AMOK (telefonisch);
- Tweede Kamerlid Timmermans van de PvdA;
- onderzoeker Martin Broek (telefonisch);
- commercieel directeur Laros van De Schelde, de marinewerf in Vlissingen voor wie Gmelich Meijling eveneens advieswerk doet (telefonisch);
- Tweede Kamerlid Apostolou van de PvdA (telefonisch);
- Tweede Kamerlid Van Ardenne van het CDA (telefonisch).
De verslaggeefster brengt een bezoek aan het Haagse bureau van Hollandse Signaal Apparaten en spreekt met het vestigingshoofd, de voormalig topfunctionaris van het ministerie van Defensie Slingenberg, over zijn lobbyactiviteiten voor Hollandse Signaal.
Geïllustreerd met een fragment van het televisieprogramma 'Buitenhof' met stemfragmenten van Gmelich Meijling en met citaten uit het interne bedrijfsblad van Hollandse Signaal en uit een Amerikaans defensietijdschrift.
Aansluitend citeert de presentator de reacties van de woordvoerders van Hollandse Signaal en het bedrijf Baan op de bevindingen in Argos.
----------
Inleidende teksten, misschien niet volledig:
Tekst 1
Jan Christoffel Meijling. Ooit marineofficier, ooit burgemeester van Den Helder, ooit vicevoorzitter van de VVD en ooit, van augustus 1994 tot augustus 1998, voor de VVD staatssecretaris van Defensie in het eerste paarse kabinet. Hij behartigde daar de materieelvoorziening van de Nederlandse krijgsmacht. Onmiddellijk nadat hij staatssecretaris-af was, ging hij aan de slag als commercieel adviseur van defensiebedrijven. En daarom kwam oud-VVD-politicus Gmelich Meijling begin deze maand in opspraak door zijn advieswerk voor het Israëlische wapenbedrijf Rafael. Dat dingt mee naar een opdracht van de Nederlandse landmacht voor een anti-tankraketsysteem, overigens samen met het Nederlandse bedrijf voor wapenelektronica Hollandse Signaal Apparaten, HSA.
De Tweede Kamer sprak zijn afkeuring uit over deze handelwijze en vroeg om een gedragscode voor ex-bewindslieden. Niet in de laatste plaats, omdat het om zo’n gevoelige materie gaat, namelijk wapens. Gmelich Meijling ontkende vervolgens in het tv-programma ‘Buitenhof’ dat hij voor Rafael had gelobbyd:
Tekst 1-A
Met deze ontkenning van Gmelich Meijling zakte - opmerkelijk genoeg - de opwinding over deze zaak weer weg. Alsof het alleen om de ‘Rafael-order’ zou gaan; alsof adviseren in plaats van lobbyen een fundamenteel verschil zou zijn. En alsof het alleen om Gmelich Meijling zou gaan.
Daarom vandaag in Argos: de zaak-Gmelich Meijling. Met daarin o.a.: hoe groot is de reikwijdte van zijn ‘advieswerk’. En met daarin ook: een ándere opmerkelijke ‘transfer’. Met daaraan gekoppeld de vraag: hoeveel stellen de regels die het ministerie van Defensie voor dit soort gevallen zegt te hanteren, in de praktijk voor?
Tekst 2
De Lange Voorhout in Den Haag gisterenochtend. We laten die even voor wat die is.
We gaan eerst terug naar begin deze maand, toen ex-staatssecretaris Gmelich Meijling in opspraak kwam vanwege zijn werk voor wapenbedrijven.
Luistert u om te beginnen naar hoe Gmelich dit werk op 7 november zelf omschreef in het tv-programma Buitenhof.
Tekst 3
Hier snijdt Gmelich Meijling zelf al de kern van de zaak aan: hij is weliswaar adviseur voor meerdere defensiebedrijven - Rafael, marine scheepswerf De Schelde en het automatiseringsbedrijf Baan - maar in de eerste plaats toch voor Hollandse Signaal Apparaten uit Hengelo, kortweg Signaal, producent van wapenelektronica, met name voor de marine. En dat is niet niks, want Signaal is Nederlands grootste en belangrijkste wapenfabrikant. En dingt dus altijd heel nadrukkelijk mee, als er een order voor de Nederlandse krijgsmacht valt binnen te halen. Bijvoorbeeld de order voor een antitank-raketsysteem. Maar dat is er maar één van de vele en zeker niet de belangrijkste, vertelt Frank Slijper. Hij is onderzoeker op het gebied van de Nederlandse wapenhandel en wapenproductie.
Tekst 4
Onderzoeker Frank Slijper.
Op de binnenlandse markt kan Gmelich Meijling als ex-staatssecretaris van Defensie Signaal volop van dienst zijn, is Slijpers conclusie. En dan zeker niet alleen wat de Rafael-order betreft. Toch concentreerde de publiciteit zich begin deze maand op Gmelich’s activiteiten voor dit Israëlische bedrijf. Want de zaak kwam aan het rollen, toen Gmelich Meijling op een congres van de Nederlandse wapenindustrie het Tweede Kamerlid Timmermans van de Partij van de Arbeid benaderde over Rafael.
Timmermans had daar principiële bezwaren tegen:
Tekst 4-A
Gmelich Meijling probeerde zijn activiteiten in deze te bagatelliseren.
Tekst 5
Gmelich Meijling in Buitenhof van 7 november.
Hij probeerde de discussie toe te spitsen op het woord ’lobbyist’:
Tekst 6
Gmelich Meijling ontkent zich bij zijn advieswerk voor defensiebedrijven te richten op Nederland. Maar de woordvoerster van een van die bedrijven, het automatiseringsbedrijf Baan, verzekert ons dat het advieswerk van de ex-staatssecretaris voor Baan uitsluitend is gericht op de Nederlandse markt.
En ook wat het advieswerk voor Hollandse Signaal betreft gelooft onderzoeker Frank Slijper niets van Gmelich’s ontkenning.
Tekst 7
We zijn terug op het Lange Voorhout in Den Haag. Ex-staatssecretaris Gmelich Meijling blijkt niet de enige troef te zijn van Hollandse Signaal, die afkomstig is van het ministerie van Defensie. Samen met zijn vroegere ambtenaar vormt hij een opmerkelijk en voor Signaal interessant duo. Het interne bedrijfsblad van HSA, ‘Signalen’, kondigde de komst van beiden een jaar geleden dan ook onder elkaar aan op de Nieuwspagina. Gmelich, aldus het blad, sinds september, dus direct na zijn vertrek als staatssecretaris. ‘Luitenant-Kolonel Slingenberg’ volgde per 1 oktober. Over hem wordt trots gemeld dat hij “gedurende vele jaren de achtereenvolgende staatssecretarissen van Defensie diende”.
En in haar decembernummer schreef ‘Signalen’ vorig jaar:
Tekst 8
Behalve over Gmelich Meijling en Slingenberg kan Signaal dus ook beschikken over de uitgebreide expertise van de Nederlandse ex-topdiplomaat Wijnands. Bij het verwerven van orders in het buitenland voor Signaal zal Gmelich Meijling ongetwijfeld het grootste gewicht in de schaal leggen, zegt Martin Broek. Evenals Slijper doet Broek onderzoek naar de Nederlandse wapenhandel.
Tekst 8-A
Het Amerikaanse defensietijdschrift ‘Defense News’ citeerde Gmelich Meijling, toen hij nog staatsecretaris van Defensie was, als volgt;
Tekst 8-B
Onderzoeker Martin Broek
Tekst 8-C
Onderzoeker Frank Slijper
Tekst 8-D
Bouwer van marineschepen ‘De Schelde’ in Vlissingen is een van de andere defensiebedrijven waarvoor ex-staatssecretaris Gmelich Meijling nu werkt als adviseur. Commercieel directeur Laros van ‘De Schelde’ is heel open over de reden waarom zijn bedrijf Gmelich heeft aangetrokken.
Tekst 9
Op het Lange Voorhout in Den Haag, in het ‘Bureau Den Haag’ van Signaal neemt ex-defensie-ambtenaar Slingenberg ons mee naar de zaal waar hij zijn -meestal buitenlandse - gasten ontvangt.
Tekst 10
Toen oud-staatssecretaris Gmelich Meijling begin deze maand in opspraak kwam, haastte het ministerie van Defensie mede te delen dat Gmelich nooit als commercieel defensie-adviseur rechtstreeks contact heeft opgenomen met het departement. Het ministerie wees ook op het bestaan van de regel dat gedurende drie jaar na het vertrek van functionarissen bij Defensie er geen contact mag bestaan tussen hen en het departement. Volgens juristen van het ministerie zou dat overigens zowel voor oud-ambtenaren als voor ex-bewindslieden gelden.
Bij Tweede Kamerlid Apostolou van de Partij van de Arbeid roept de ervaring met Signaal-adviseur en ex-defensie-ambtenaar Slingenberg dan ook vraagtekens op.
Tekst 11
Overigens laat Slingenberg er zelf geen enkele onduidelijkheid over bestaan. In het nummer van augustus 1999 van het interne bedrijfsblad van Hollandse Signaal ‘Signalen’ vertelt hij:
Tekst 12
Oud-Defensieambtenaar heeft dus geregeld contact met vroegere collega’s op het ministerie. We leggen dit voor aan het Tweede Kamerlid Van Ardenne van het CDA: