Argos
De Raad van State
Het kraakpand ‘De Blauwe Aanslag’ in Den Haag moet worden gesloopt. De laatste hoop van de krakers, de Raad van State, heeft de gemeente en de provincie gelijk gegeven. Volgens de krakers is er van alles mis aan die uitspraak van de Raad van State. Is deze kritiek van ‘De Blauwe Aanslag’ op de Raad van State, die jaarlijks duizenden zaken afhandelt, slechts een voorbeeld van een teleurgestelde appellant die achteraf niet kan verkroppen dat hij ongelijk heeft gekregen. Of zit er meer achter.
Argos onderzoekt het functioneren van de Raad van State. Is de dubbelfunctie van de Raad een belemmering voor zijn functioneren? Is de Raad te politiek gekleurd? Of is er zelfs sprake van belangenverstrengeling? O.a. gesprekken met vier hoogleraren Bestuursrecht en voorzitter Boukema van de afdeling Bestuursrechtspraak van de Raad van State.
----
Argos over de kritiek van vier hoogleraren op het functioneren van de Raad van State. Dit naar aanleiding van de manier waarop de zaak van De Blauwe Aanslag door de Raad van State werd afgehandeld. De Blauwe Aanslag is een kraakpand in Den Haag dat de gemeente wil slopen om een weg te kunnen verbreden. De Raad van State gaf de gemeente en de provincie gelijk bij de procedure en negeerde een aantal bezwaren tegen sloop.
Volgens de krakers van De Blauwe Aanslag en enkele hoogleraren is er bij de Raad van State sprake van belangenverstrengeling, waardoor de uitspraken vaak niet geheel onpartijdig zijn. Daarnaast zijn niet alle rechters voldoende gekwalificeerd voor hun taak.
De reportage bevat vraaggesprekken hierover met:
- Peter Bos, woordvoerder van krakersvereniging De Blauwe Aanslag;
- Nelleke Petri, juriste bij de Stichting Advisering Bestuursrechtspraak voor Milieu en Ruimtelijke Ordening, die de Raad van State adviseert bij 'complexe situaties';
- P. Nicolai, hoogleraar Bestuursrecht aan de Universiteit van Amsterdam;
- I. van der Vlies, hoogleraar Bestuursrecht aan de Universiteit van Amsterdam;
- P. Boukema, voorzitter van de afdeling Bestuursrechtspraak van de Raad van State;
- L. Damen, hoogleraar Bestuursrecht aan de Universiteit van Groningen;
- A. Brenninkmeijer, hoogleraar Staats- en Bestuursrecht aan de Rijksuniversiteit Leiden.
De verslaggeefster brengt samen met Peter Bos een bezoek aan De Blauwe Aanslag en maakt hier een rondgang. Geïllustreerd met HA-fragmenten. Bevat een fragment van de Haagse lokale radiozender Radio Tonka uit mei 1999, een voorgelezen citaat uit een interview in Vrij Nederland met Rein-Jan Hoekstra, die meebesliste bij de uitspraak van de Raad van State en voorgelezen fragment uit notulen van de gemeenteraad van Den Haag.
----------
Inleidende teksten, misschien niet volledig:
Tekst 1
Peter Bos, woordvoerder van het krakersbolwerk ‘De Blauwe Aanslag’ in Den Haag. Het kraakpand moet worden gesloopt. Althans dat vinden de gemeente Den Haag en de provincie Zuid-Holland. En het ziet er slecht uit voor de krakers, want hun laatste hoop was gericht op de Raad van State. En die heeft de gemeente en de provincie gelijk gegeven. Volgens de krakers is er van alles mis aan die uitspraak van de Raad van State. Is deze kritiek van de krakers op de Raad van State, die jaarlijks duizenden zaken afhandelt, slechts één voorbeeld? Een incident: teleurgestelde krakers, die achteraf niet kunnen verkroppen dat ze ongelijk hebben gekregen. Of is er meer aan de hand?
De Raad van State is een zogenaamd ‘Hoog College van Staat’ en heeft een dubbele functie. Hij adviseert de regering over wetgeving. En tegelijkertijd is de Raad de hoogste beroepsinstantie op het gebied van bestuursrecht. Bijvoorbeeld als het bestemmingsplannen betreft, of milieuzaken, maar ook in het geval van sommige onderwijswetten.
Argos onderzoekt vandaag het functioneren van die Raad van State. Is die dubbelfunctie een belemmering voor zijn functioneren? Hoe onpartijdig is de Raad? Is er sprake van belangenverstrengeling?
Tekst 2
Het advies van de stichting Advisering Bestuursrechtspraak voor Milieu en Ruimtelijke Ordening speelt bij zo’n procedure een belangrijke rol. Het adviesbureau wordt pas ingeschakeld, als de Raad van State een zaak complex vindt. Bij het adviesbureau werken juristen en planologen. In het geval van ‘De Blauwe Aanslag’ deed juriste Nelleke Petri onderzoek. Met name naar het beschermd stadsgezicht .
Tekst 3
Volgens het adviesbureau was het verkeerskundig onderzoek dat ten grondslag lag aan de sloopplannen, dus niet voldoende onderbouwd.
In januari van dit jaar volgde een hoorzitting bij de Raad van State. De betrokken partijen kregen daar de kans om hun visie toe te lichten aan de drie rechters van de Raad, de zogenaamde ‘Staatsraden’.
De verwachtingen van de krakers waren na die hoorzitting hooggespannen. De rechters stelden zich namelijk in hun vragen uitermate kritisch op tegenover gemeente en provincie. Maar eind april kregen de krakers te horen dat ze verloren hadden.
Tekst 4
Professor Nicolaï is hoogleraar bestuursrecht aan de universiteit van Amsterdam. Op ons verzoek bekijkt hij zowel het rapport van het adviesbureau, het verslag van de hoorzitting als ook de uitspraak van de Raad van State in de zaak van ‘De Blauwe Aanslag’.
Tekst 5
En dat is opmerkelijk, zegt Nicolai. Want de afdeling bestuursrechtspraak staat erom bekend dat ze zélf altijd eist dat gemeentes en provincies, als ze afwijken van een deskundigenadvies, dat duidelijk motiveren.
Tekst 6
Een onvoldoende motivering van het vonnis, vindt hoogleraar Nicolaï. En dat is geen incident vindt Nicolaï’s collega professor Van der Vlies, eveneens hoogleraar bestuursrecht aan de universiteit van Amsterdam. Onvoldoende motivering komt volgens haar regelmatig voor bij uitspraken van de Raad van State.
Tekst 7
Meester P.J. Boukema is voorzitter van de afdeling Bestuursrechtspraak van de Raad van State. Wat vindt hij van deze kritiek, dat de uitspraken van de Raad veel te summier worden gemotiveerd.
Tekst 8
Volgens kraker Peter Bos van het Haagse kraakpand ‘De Blauwe Aanslag’ was dat een cruciaal stuk. En dat wordt bevestigd door hoogleraar Van der Vlies van de universiteit van Amsterdam.
Tekst 9
Een duidelijke tekortkoming, vindt hoogleraar Van der Vlies. De hoge werkdruk bij de afdeling Bestuursrechtspraak van de Raad van State is volgens haar een van de oorzaken van dit soort tekortkomingen. Maar de Raad kampt met nog meer moeilijkheden, vindt zij.
Tekst 10
Professor Nicolaï onderschrijft deze mening dat veel Staatsraden, de rechters van de Raad van State, onvoldoende rechterlijke ervaring hebben.
Tekst 11
Professor Daamen is hoogleraar Bestuursrecht aan de universiteit van Groningen. Volgens hem is er een duidelijke reden waarom er verschillende Staatsraden zijn die geen rechterlijke achtergrond hebben.
Tekst 12
De Haagse krakerszender ‘Radio Tonka’ in mei van dit jaar, kort nadat de Raad van State het vonnis velde over ‘De Blauwe Aanslag’, hét krakersbolwerk van Den Haag, al sinds 1980, toen het werd gekraakt. 1980, een gedenkwaardig jaar in de geschiedenis van de kraakbeweging.
Tekst 13
Een citaat uit het weekblad Vrij Nederland van 16 juli 1994.
Gepeupel. Met die term duidt meester R.J. Hoekstra veertien jaar na de kroningsrellen de krakers nog steeds aan. Hoekstra is in juli 1994 net benoemd als Staatsraad. Daarvoor was hij acht jaar secretaris-generaal - de hoogste ambtenaar - op het ministerie van Algemene Zaken, waar hij de rechterhand was van drie premiers. Tegelijkertijd was hij coördinator van de Nederlandse inlichtingen- en veiligheidsdiensten, die in die jaren meer dan gewone belangstelling hadden voor de kraakbeweging en andere radicale activisten.
Ex-topambtenaar Hoekstra was een van de rechters van de Raad van State die in april van dit jaar uitspraak deden in de zaak van ‘De Blauwe Aanslag’.
Tekst 14
Forse uitspraken van Peter Bos van ‘De Blauwe Aanslag’. Staatsraad Hoekstra nu achteraf nog wraken kan overigens helemaal niet. Maar interessant blijft wel, hoe het nu zit met die connecties tussen Staatsraad Hoekstra en de gemeente Den Haag.
We citeren uit de notulen van de vergadering van de gemeenteraad Den Haag van 13 maart 1997:
Tekst 15
Aan het woord is de Hagenaar Rein-Jan Hoekstra, voorzitter van de Stichting ‘Den Haag 750 jaar’. Dezelfde Hoekstra, die als ex-topambtenaar in juli 1994 Staatsraad werd en als zodanig optrad als rechter van de Raad van State in de zaak van ‘De Blauwe Aanslag’. Hoekstra blijkt dus wel degelijk connecties te hebben met het Haagse gemeentebestuur.
Had hij dan wel als Staatsraad in de zaak van ‘De Blauwe Aanslag’ mogen optreden, vragen we aan hoogleraar Daamen van de Groningse universiteit.
Tekst 16
Een Staatsraad, die voorheen een belangrijk rol heeft gespeeld in het openbaar bestuur. Dat leidt vaker tot dit soort twijfels, zegt professor Brenninkmeijer, hoogleraar staats- en bestuursrecht aan de Leidse universiteit. En ook tot nog meer twijfels.
Tekst 17
Professor Brenninkmeijer van de Leidse universiteit over het Procola-arrest van het Europese Hof voor de Rechten van de Mens. Hij denkt dat dit arrest ook consequenties kan hebben voor de Nederlandse Raad van State. Als we navraag doen bij het Europees Hof in Straatsburg, vertelt een woordvoerster dat er bij het Hof minstens vijf zaken uit Nederland aanhangig zijn, die te maken hebben met die ‘dubbelfunctie’ uit het Procola-arrest.
En zij bevestigt dat het inderdaad “ingrijpende consequenties” voor de Nederlandse Raad van State kan hebben, als het Europees Hof in deze vijf Nederlandse zaken dezelfde lijn zal volgen als in de Procola-zaak.
Om aan de mogelijke kritiek van het Europees Hof al enigszins tegemoet te komen, heeft de Nederlandse Raad van State parttime rechters aangetrokken, zogenaamde ‘staatsraden in buitengewone dienst’. Juristen, die zich niet bezig houden met advisering over wetgeving maar uitsluitend met rechtspraak. Zo denkt de Raad van State belangenverstrengeling te voorkomen. Maar naast deze parttime rechters blijven ook de fulltime Staatraden actief, die wél rechtspreken vanuit hun bestuurlijke en politiek achtergrond. En de verregaande kritiek die vier hoogleraren bestuursrecht in dit programma uiten op het functioneren van de Raad van State, wordt er zeker niet door ondervangen.
Voorzitter Boukema van de afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State blijft laconiek, als we hem om een reactie vragen op al deze kritiek. Op concrete zaken wil hij overigens niet ingaan.
Tekst 18
Vier hoogleraren die alle vier fundamentele kritiek hebben op de Raad van State. Maar toch komt dit soort kritiek maar heel mondjesmaat naar buiten. Waarom? Omdat het in de juridische wereld ‘not done’ is, vertelt de Leidse hoogleraar Brenninkmeijer. Hij ondervond dat zelf na publicatie van een kritisch artikel over de Raad.