Argos
Beursfraude
Van de grote beursfraudezaak, die Justitie twee jaar geleden met veel tamtam startte, blijft steeds minder over. Het is de vraag of het OM uiteindelijk meer kan bewijzen dan belastingontduiking. Een van de hoofdverdachten, de in Zürich gevestigde Nederlandse vermogensbeheerder Dirk de Groot, verklaarde in april 1998 in Argos: wat ik deed, doen de grote Nederlandse banken ook allemaal via hun vestigingen in Zwitserland. Argos nam deze week voor de derde keer in anderhalf jaar de proef op de som. Het blijkt nog steeds een fluitje van een cent om tonnen zwart geld te stallen bij filialen van de Nederlandse banken in Zwitserland. Dit ondanks de bezweringen van diezelfde banken na de vorige Argos-uitzendingen dat het niet zou gaan om beleid maar om misstappen van individuele medewerkers.
---------
Deze aflevering is een vervolg op eerdere Argos-uitzendingen van 03-04-1998 en 26-06-1998 over de wijze waarop filialen van Nederlandse banken als de ABN-AMRO, ING, Robeco en de Rabobank in Zwitserland omgaan met grote hoeveelheden geld die er door Nederlanders worden ondergebracht. Dit naar aanleiding van de vervolging van vermogensbeheerder Dirk de Groot, die wordt verdacht van beursfraude. De Groot stelt dat belastingontduiking bij Nederlandse filialen in met name Zwitserland heel gebruikelijk is. Hoewel de banken wettelijk verplicht zijn ongebruikelijke transacties te melden bij justitie, gebeurt dit in veel gevallen niet. Behalve om geld dat wordt ondergebracht om de Nederlandse belasting te ontduiken, gaat het hierbij in veel gevallen ook om geld dat is verkregen uit criminele activiteiten. Daarnaast blijken ook de criteria voor ongebruikelijke transacties zeer verschillend te kunnen worden gehanteerd.
Deze uitzending bestaat voor een groot deel uit een herhaling van de voorgaande uitzendingen, aangevuld met een nieuwe poging van de programmamakers om meer dan honderdduizend gulden op een geheime rekening te storten bij vestigingen van de Rabobank in Zwitserland en op Curaçao. Vervolgens worden de reacties in Nederland gepeild. (De gesprekken met bankmedewerkers zijn nagespeeld en de reacties van Nederlandse bankmedewerkers op de handelswijze van hun buitenlandse collega's worden voorgelezen.) Daarnaast bevat het programma een vraaggesprek met P. van Duyne, hoogleraar empirisch strafrecht aan de Katholieke Universiteit Brabant en met directeur Blocks van de Nederlandse Vereniging van Banken over de regels met betrekking tot het onderbrengen van geld in het buitenland en de naleving ervan. Bevat tevens een fragment uit het Tv-programma 'NOVA'.
------------
Inleidende teksten, misschien niet volledig:
Van de grote beursfraudezaak, die Justitie twee jaar geleden met veel tamtam startte, blijft steeds minder over. Het is de vraag of het OM uiteindelijk meer kan bewijzen dan belastingontduiking. Een van de hoofdverdachten, de in Zürich gevestigde Nederlandse vermogensbeheerder Dirk de Groot, verklaarde in april 1998 in Argos: wat ik deed, doen de grote Nederlandse banken ook allemaal via hun vestigingen in Zwitserland. Argos nam deze week voor de derde keer in anderhalf jaar de proef op de som. Het blijkt nog steeds een fluitje van een cent om tonnen zwart geld te stallen bij filialen van de Nederlandse banken in Zwitserland. Dit ondanks de bezweringen van diezelfde banken na de vorige Argos-uitzendingen dat het niet zou gaan om beleid maar om misstappen van individuele medewerkers.
Tekst 1
Het NOS-radionieuws van 21 augustus. Opnieuw heeft het Openbaar Ministerie een aantal aanklachten tegen één van vier de hoofdverdachten in de beursfraudezaak, de in Zürich gevestigde vermogensbeheerder Dirk de Groot, moeten laten vallen. Justitie was de operatie Clickfonds twee jaar geleden nog wel met zo veel tamtam begonnen, compleet met in een heuse inval in de nette Amsterdamse Beurs. De beschuldigingen waren niet mis: misbruik van voorwetenschap, het witwassen van criminele gelden, deelneming aan een criminele organisatie, valsheid in geschrifte en belastingfraude. De Amsterdamse hoofdofficier Vrakking zei in de tv-rubriek NOVA met de nodige pathetiek grote resultaten te verwachten:
Tekst 1-B
Hoofdofficier Vrakking leek een vooruitziende blik te hebben door erop te wijzen dat de fiscus voordeel zou hebben van de justitiële actie. Want na een enkele veroordeling en verschillende schikkingen heeft Justitie in alle gevallen alleen de beschuldiging van belastingontduiking hard kunnen maken. En ook bij een hoofdverdachte als Dirk de Groot is de meest spectaculaire aanklacht, misbruik van voorwetenschap, nu vervallen.
De Groot beheerde in Zwitserland een zogenaamde ‘Treuhand’ waarin Nederlandse belastingbetalers buiten het bereik van de Nederlandse fiscus gelden hadden belegd.
Dat De Groot iets met belastingontduiking te maken heeft gehad, lijkt dus heel aannemelijk. Maar wie heeft in Zwitserland niet te maken met belastingontduiking? Wat doe ik anders dan anderen, die niet worden aangepakt, zo vroeg De Groot zich in onze uitzending van 3 april vorig jaar af. Vandaag onderzoekt Argos opnieuw het zwarte geld en de belastingmoraal van de Nederlandse banken in den vreemde.
Luistert u om te beginnen naar de opmerkingen van De Groot in die uitzending van 3 april 1998.
Tekst 2
Vermogensbeheerder Dirk de Groot in Zwitserland in april 1998. Hij wordt aangepakt door de Nederlandse Justitie, maar deed hij nou zoveel anders dan al die bekende Nederlandse banken in Zwitserland? Argos nam toen in april voor de eerste keer de proef op de som. We probeerden hoever we bij Nederlandse bankfilialen in Zwitserland kwamen met zwart geld in contanten. Maar hoe pak je zoiets aan. We spraken daarover met Dolf Hautvast. Twaalfeneenhalf jaar vloog hij regelmatig naar Zwitserland om miljoenen guldens op Zwitserse coderekeningen te storten. Hautvast werkte tot 1990 als koerier voor diverse bevrijdingsbewegingen in de Derde Wereld. Hun bronnen moesten absoluut geheim blijven.
Tekst 3
Dolf Hautvast, koerier voor goede doelen in de jaren tachtig. Hij weet uit eigen ervaring hoe gemakkelijk het is om enorme bedragen te stallen op Zwitserse rekeningen. Zijn geldgevers waren vakbonden, politieke en kerkelijke organisaties. Maar dat interesseerde de banken in Zwitserland geenszins. Die stelden geen vragen.
In de jaren negentig begon internationaal de jacht op het witwassen van zwart geld. In Nederland moeten sinds 1994 ongebruikelijke transacties worden gemeld. Banken moeten bij hun cliënten informeren naar de herkomst van grote geldbedragen. Zwitserland hoort ook bij de club van 26 landen die proberen het zwarte geldcircuit aan te pakken. Maar in onze uitzending van april vorig jaar bleek het niet moeilijk honderdduizend gulden cash te storten bij filialen van Nederlandse banken in Zwitserland. We belden eerst met de ABN/AMRO in Zwitserland. Daar werd in eerste instantie erg verbaasd op onze vraag gereageerd.
Om privacy-redenen speelden we het gesprek na.
Tekst 4
De medewerker van ABN/Amro sprak ons een beetje belerend toe. Maar gaandeweg het gesprek werd hij wat toeschietelijker. Uiteindelijk bleek dat er geen moeilijke vragen aan ons zouden worden gesteld als we maar niet met meer dan 140.000 gulden aankwamen.
Tekst 5
Vervolgens belden we in die uitzending van april vorig jaar met Robeco in Zwitserland.
Een allervriendelijkste mevrouw stond ons te woord.
Omdat we nadrukkelijk zeiden niets over de herkomst van onze 100.000 gulden te willen melden, wilde deze medewerkster eerst met haar directeur overleggen. Ze belde ons enkele dagen later terug.
Tekst 6
Maar het meest klantvriendelijk werden we in april vorig jaar geholpen door het Zwitserse kantoor van de Rabobank. U hoort het originele telefoongesprek waarbij de stem van de Rabobank-medewerker wordt nagespeeld.
Tekst 7
Het bleek in april vorig jaar een fluitje van een cent om bij verschillende Nederlandse banken in Zwitserland een rekening te openen voor zwart geld. Bij de Rabobank konden we zelfs miljoenen guldens uit handen van de Nederlandse fiscus houden zonder dat de bank onderzoek zou doen naar de herkomst van het geld.
We leggen hem onze bevindingen bij de Rabobank in Zwitserland voor aan de heer Koppe, hoofd van het Meldpunt Ongebruikelijke Transacties in Zoetermeer.
Tekst 8
De heer Koppe van het meldpunt Ongebruikelijke transacties reageerde in april vorig jaar verontwaardigd op het gedrag van de Nederlandse banken.
Natuurlijk vroegen we toen ook een reactie aan het hoofdkantoor van de Rabobank in Nederland. Daar had men geen behoefte om voor onze microfoon te reageren. Na lezing van de letterlijke weergave van het gesprek dat wij met hun medewerker in Zwitserland hadden, stuurde de Rabobank ons de volgende reactie:
Tekst 9
Later hoorden we uit betrouwbare bron dat de directie van de Rabobank erin geslaagd is de identiteit van de medewerker die ons te woord stond, te achterhalen. De man is onmiddellijk ontslagen. Officieel, omdat hij niet heeft gehandeld volgens de richtlijnen van de Rabobank. Of deed deze meneer gewoon zijn werk. En had hij alleen door de telefoon voorzichtiger moeten zijn?
De woordvoerder van het hoofdkantoor van de ABN/Amro meldde ons in april vorig jaar:
Tekst 10
Maar hoe kan het dan dat we toch 140.000 gulden cash zonder vragen bij de bank konden wegzetten, legden we de woordvoerder van ABN/Amro voor. We kregen een kort antwoord.
Tekst 11
Voor zover wij konden nagaan, werd de Nederlandse banken bij deze activiteiten in Zwitserland door de Nederlandse Justítie geen strobreed in de weg gelegd. In tegenstelling tot de Nederlandse opsporingsautoriteiten bleken hun Duitse collega’s twee maanden later er niet voor te schromen om ook een gevestigde, alom gerespecteerde bank aan te pakken. De Duitse FIOD deed in juni 1998 een inval bij de Deutsche Bank, de grootste bank van Duitsland. De actie was onderdeel van een operatie om de grootscheepse belastingontduiking op te sporen, die zou lopen via filialen van grote Duitse banken in landen als Luxemburg en Zwitserland.
Voor ons reden om in de Argos-uitzending van 26 juni vorig jaar opnieuw te kijken naar de belastingmoraal van de Nederlandse banken in den vreemde, maar deze keer in Luxemburg. We begonnen bij de Rabobank:
Tekst 12
“Het is wel veiliger om het geld zelf langs te brengen”, suggereerde de ijverige medewerkster van de RABO-in Luxemburg. Ze wilde wel weten of het geen crimineel geld was, maar belasting ontduiken, daar wilde ze best bij adviseren. Ook bij de ING-bank in Luxemburg bleek het geen probleem om een anonieme coderekening te openen om de belasting te ontduiken. U hoort een deel van het gesprek dat we juni vorig jaar voerden. Ter bescherming van de bankbedienden werden in de uitzending hun antwoorden door anderen uitgesproken, telkens gebaseerd op een letterlijke transcriptie van het gevoerde gesprek.
Tekst 13
Opnieuw vroegen we aan het Openbaar Ministerie waarom een Nederlandse vermogensbeheerder in Zwitserland zoals Dirk de Groot wel wordt vervolgd, en een Nederlandse bank in Zwitserland niet. Maar justitie wilde niet reageren.
De bankwereld reageerde in juni vorig jaar opnieuw verbaasd. Wat wij met een enkele middag telefoneren voor elkaar gekregen hadden, was toch echt hoogst uitzonderlijk en absoluut niet het normale beleid van Nederlandse bankfilialen in Zwitserland en Luxemburg. De heer Blocks, voorzitter van de Nederlandse Vereniging Van Banken, verwoordde dat standpunt in onze uitzending van juni vorig jaar als volgt:
Tekst 14
Maar is die verbazing van de bankwereld oprecht. Of doet ze maar alsof? We onderzoeken vandaag, ruim een jaar na onze laatste uitzending over dit onderwerp, opnieuw de belastingmoraal van de Nederlandse banken. Deze keer beginnen we op de Nederlandse Antillen. Dat stond immers altijd bekend als belastingparadijs. En waarom zouden we dan niet beginnen bij de Rabobank?
Tekst 15
Helaas, de wetgeving in de Nederlandse Antillen is aangescherpt en zie, de Rabobank adviseert haar klanten naar Luxemburg en Zwitserland te gaan. We worden zelfs vriendelijk doorgestuurd naar een RABO-collega in Zwitserland. Die wordt werkelijk dood nerveus van onze vragen. Hij onderbreekt het gesprek twee keer en de laatste keer laat hij niets meer van zich horen. Het ontslag van zijn collega van ruim een jaar eerder, na een soortgelijk telefoongesprek, dendert nog na bij RABO-Zwitserland.
Bij de ING in Zwitserland hebben we meer succes:
Tekst 16
Zonder veel problemen zijn we al weer meer dan 3 ton kwijt, onvindbaar voor de belastingen, gestald bij de Nederlandse ING-bank in Zwitserland.
En dan komen we via een omweg toch weer bij de Rabobank terecht. Luistert u naar een letterlijke weergave van een deel van het gesprek dat we deze week voerden met de Robeco-bank in Zwitserland.
Tekst 17
En zo krijgen we toch weer een afspraak bij de Rabobank. Diezelfde bank die vorig jaar nog een werknemer ontsloeg, omdat die ons op een oneigenlijke manier te woord zou hebben gestaan. “Niet volgens de policy van de bank”, luidde vorig jaar de reactie. Deze keer verzamelen de volgende reacties. Eerst die van Robeco:
Reactie Robeco
“Voor een reactie hierop moet u bij de Rabobank zijn. Onze kantoren in Zwitserland zijn gefuseerd met de Rabobank. Zij horen bij de internationale divisie Private Banking en die valt onder de Rabobank.”
Tekst 18
We benaderen de Rabobank. Maar we wachten nog op een officiële reactie. Een woordvoerder van de bank ontkent overigens niet dat de Rabobank-medewerker in Zwitserland die in april 1998 Argos te woord stond, na die uitzending is ontslagen.
Ook de ING-bank heeft nog geen reactie gegeven. We willen eerst weten met welke ING-medewerker Argos heeft gesproken, zo zegt een ING-woordvoerder. “Misschien heeft u dat gesprek wel gefaked.” Dat weigeren we. Maar reactie of niet. Het lijkt steeds moeilijker vol te houden voor de banken dat er geen sprake is van beleid, en dat het – opnieuw - slechts zou gaan om ‘misstappen van individuele medewerkers’.
Tekst 19
We begonnen deze uitzending met een uitspraak van Dirk de Groot, één van de hoofdverdachten in het beursfraude-schandaal. Een zaak, die najaar 1997 begon met spectaculaire invallen in de Amsterdamse beurs maar die bijna twee jaar later nog slechts heeft geleid tot schikkingen en veroordelingen op grond van belastingontduiking. De Amsterdamse hoofdofficier Vrakking verklaarde in februari 1998 over de kern van de beursfraudezaak:
Tekst 20
Als dit opgaat voor iemand als vermogensbeheerder Dirk de Groot in Zwitserland, waarom gaat het dan niet op voor de Nederlandse bankfilialen in Zwitserland. Gezien de praktijken van die banken die nu voor derde keer zijn vastgesteld? Waarom worden zij geheel ongemoeid gelaten?
Gisteren ontvingen we van het OM in Amsterdam het volgende antwoord op onze vragen:
“Het OM treedt hier niet tegen op omdat het niet strafbaar is. Men is vrij om een bankrekening te openen. Het soort geld dat er vervolgens op gestort wordt is de verantwoording van de eigenaar van de bankrekening.”
Tekst 21
Hoofdofficier Vrakking verklaarde enkele weken geleden nog trots dat het beursfraudeonderzoek nu al 100 miljoen heeft opgeleverd voor de fiscus. Maar het Centraal Planbureau schatte in 1997 dat Nederlanders in één jaar (1994) een bedrag van 71 miljárd gulden naar buitenland hebben gebracht om aan de fiscus te ontkomen. Dus bij banken in het moet ook het nodige te verdienen zijn voor de fiscus.
Maar is het OM wel in staat om grote geldstromen die via reguliere kanalen als banken plaatsvinden, op te sporen. Nee, zegt professor Van Duyne. Hij is hoogleraar empirisch strafrecht aan de Katholieke Universiteit Brabant. In opdracht van de CRI, de Centrale Recherche Informatiedienst, onderzocht hij hoe de MOT-wetgeving in de praktijk functioneert. Die MOT, Melding Ongebruikelijk Transacties, bestaat sinds 1994 en moet ervoor zorgen dat banken grote, ongebruikelijke geldtransacties doorgeven aan Justitie. Formulieren worden niet volledig ingevuld, bestanden zijn erg verouderd en aan de verwerking schort van alles.
Professor van Duyne.