Argos
Handhaving van de Wet Milieubeheer
Donderdag 17 juni 1999 overlegde de Tweede Kamer in een gezamenlijke vergadering van de commissies van Justitie en van VROM over de handhaving van de milieuwetgeving. Een bedrijf moet tegenwoordig aan veel strengere milieunormen voldoen dan tien jaar geleden. Die normen staan beschreven in een milieuvergunning die een bedrijf moet hebben. Maar hoe kan het gebeuren dat een zeer vervuilende ijzergieterij anno 1999 werkt met een vergunning uit 1978? En hoe kan het dat een bedrijf al elf jaar werkt zónder milieuvergunning? Nederland kent een uitgebreide milieuwetgeving maar worden die regels ook gehandhaafd? Argos onderzoekt vandaag in hoeverre de overheid zich zelf houdt aan de Wet Milieubeheer. Hoe goed controleert ze of de bedrijven zich houden aan de voorschriften uit de vergunning? En hoe streng en voortvarend pakt ze bedrijven aan die over de schreef gaan?
-------
Samenvatting:
Argos over de vraag in hoeverre de overheid zich zelf houdt aan de Wet Milieubeheer uit maart 1993. Hoe goed controleert de overheid of bedrijven zich houden aan de voorschriften uit de vergunning en hoe streng en voortvarend pakt ze bedrijven aan die over de schreef gaan?
Aan de orde komen: het sloopbedrijf Hal BV dat sinds 1988 illegaal in Landsmeer gevestigd is; de klachten van de buurtbewoners van het bedrijf en de gerechtelijke stappen die ze tegen de milieuvergunning van het bedrijf hebben genomen; de trage gang van zaken rond Hal BV, die typerend is voor de slechte handhaving van het milieubeleid door gemeenten; de ijzergieterij Vulcanus in Doetinchem; de verouderde milieuvergunning van het bedrijf; de milieuklachten van buurtbewoners over het bedrijf; de geringe sancties die tot op heden zijn opgelegd tegen bedrijven die milieuovertredingen hebben begaan; de lakse houding van de gemeentelijke en provinciale overheid met betrekking tot de milieuhandhaving.
De reportage bevat vraaggesprekken hierover met:
- eigenaar Paul Hartog van sloopbedrijf Hal BV in Landsmeer;
- een echtpaar dat last ondervindt van het sloopbedrijf;
- de advocate van de buurtbewoners;
- PvdA-wethouder Martin Smid in Landsmeer;
- Lex Michiels, hoogleraar staats- en bestuursrecht aan de Vrije Universiteit;
- directeur Grietinus Kamps van ijzergieterij Vulcanus in Doetinchem;
- een buurtbewoonster van Vulcanus, die last ondervindt van de ijzergieterij;
- milieuhandhaver Jacques Rosbender;
- milieugedeputeerde Jacobs van de provincie Gelderland.
Bevat korte reportages over het sloopbedrijf in Landsmeer en de ijzergieterij in Doetinchem.
------------
Inleidende teksten, misschien niet volledig:
Tekst 1:
Minister Jan Pronk van Milieu gisteren in de Tweede Kamer. Pronk gaf daar samen met zijn collega Korthals van Justitie uitleg aan de gezamenlijke Kamercommissies van Justitie en VROM over de handhaving van de milieuwetgeving.
Die milieuwetgeving is het afgelopen decennium flink uitgebreid. Bedrijven moeten tegenwoordig aan strenge milieunormen voldoen. Die normen staan beschreven in een milieuvergunning waarover een bedrijf moet beschikken. Tenminste dat is de bedoeling van de Wet Milieubeheer die in maart 1993 van kracht werd. Al naar gelang de grootte van het bedrijf zijn het vooral de gemeentelijke of de provinciale overheden die de milieuvergunningen opstellen. En vervolgens moeten diezelfde instanties controleren of het bedrijf de vergunning ook naleeft.
Argos onderzoekt vandaag in hoeverre de overheid zich zélf houdt aan de Wet
Milieubeheer. Hoe goed controleren ze of bedrijven zich houden aan de voorschriften uit de vergunning? En hoe streng en voortvarend pakt ze bedrijven aan die over de schreef gaan?
Tekst 2:
Het sloopbedrijf HAL bv, Holland Allround Landsmeer bv, is sinds 1988 gevestigd aan de rand van Landsmeer. Dit tot grote ergernis van de naaste buren die al jaren klagen bij de gemeente over de overlast die het sloopbedrijf veroorzaakt. Paul Hartog, de eigenaar van HAL BV, moet toegeven dat zijn bedrijfsterrein geen schoonheidsprijs verdient.
Tekst 3:
Paul Hartog van sloopbedrijf HAL vindt de klachten van zijn buren eigenlijk maar gezeur. Maar Kees en Annie Telleman zeggen wel degelijk last te hebben van het bedrijf. Zij zien hun weidse uitzicht sinds 1988 verstoord door stapels afval en roestige containers. Het sloopbedrijf maakt bovendien lawaai en geeft stof- en stankoverlast. Vrachtwagens staan soms een uur met draaiende motor stil; bij het sorteren van afval klettert ijzer in containers en als de container bijna vol is, stampt de arm van een hijskraan de boel nog eens stevig aan om ruimte te winnen. Zeggen Annie en Kees Telleman. Meteen in 1988, na de vestiging van het bedrijf ondernam het echtpaar actie.
Tekst 4:
Het sloopbedrijfje zit illegaal in Landsmeer. Het stuk grond waarop het bedrijf zich vestigde, heeft volgens het bestemmingsplan een agrarische bestemming. Daarom zoekt de gemeente een andere plek voor het bedrijf. Dat krijgt het echtpaar Telleman te horen als ze zich in 1988 voor het eerst tot de gemeente wendt. En dat krijgen ze nog steeds te horen in 1995, als ze voor de zoveelste keer aan de bel trekken. In 1996 ligt er een brief op de mat van de gemeente. Over sloopbedrijf HAL BV.
Tekst 5:
Ruim acht jaar nadat HAL BV zich illegaal en met medeweten van de gemeente Landsmeer vestigde, besluit de gemeente het bedrijf een milieuvergunning te verlenen.
In die milieuvergunning staat onder meer omschreven hoeveel afval HAL bv mag bewaren op het bedrijfsterrein en hoeveel decibellen lawaai het bedrijf mag maken.
Samen met vier andere gezinnen in de straat dient de familie Telleman een bezwaarschrift in tegen de milieuvergunning. De gemeente verklaart het bezwaarschrift ongegrond. Daarop stappen de vijf gezinnen naar het Bureau voor Rechtshulp in Alkmaar. Zij willen weten of er mogelijkheden zijn om het bedrijf alsnog weg te krijgen
Met behulp van juriste Lian Rombouts beginnen ze een bodemprocedure voor de Raad van State.
De Raad van State oordeelt in een voorlopige uitspraak op 20 oktober 1997 dat de vergunning onvoldoende voorschriften bevat om de geluidshinder te beperken. De vergunning wordt tot de definitieve uitspraak in de bodemprocedure, geschorst. Gesterkt door deze overwinning, neemt Lian Rombouts van het Bureau Rechtshulp contact op met de gemeente Landsmeer.
Tekst 6:
De gemeente Landsmeer blijkt er een vreemde logica op na te houden. De gemeente kan helaas niks doen tegen de overlast die het bedrijf veroorzaakt. De milieuvergunning is buiten werking gesteld dus zijn er geen normen meer om het bedrijf aan te houden.
Verontwaardigd stappen de bewoners opnieuw naar de Raad van State. En weer krijgen ze gelijk. De rechter oordeelt dat de gemeente wel degelijk moet zorgen dat het bedrijf niet teveel lawaai maakt.
Op 30 maart van dit jaar volgt de uitspraak in de bodemprocedure. De Raad van State vernietigt de milieuvergunning op formele gronden. Een overweging van de rechter was dat HAL bv onder andere asbest wil opslaan. En over asbest moet de provincie besluiten, niet de gemeente. Paul Hartog erkent dat hij inderdaad toestemming heeft gevraagd om asbest op te slaan.
Tekst 7
Tot op de dag van vandaag werkt het slopersbedrijf van Hartog zonder milieuvergunning. Die situatie duurt nu al meer dan elf jaar. Is de trage gang van zaken rond HAL bv uitzonderlijk? Die vraag leggen we voor aan de verantwoordelijke wethouder van Landsmeer, Martin Smid.
Tekst 8
Wethouder Smid geeft toe dat zijn gemeente lange tijd het milieubeleid heeft verwaarloosd. In 1994 kreeg de gemeente Landsmeer subsidie van de Rijksoverheid om de Wet Milieubeheer, die het jaar daarvoor van kracht was geworden, uit te voeren. De gemeente Landsmeer gebruikte dat geld om 450 bedrijven binnen de gemeentegrenzen door te lichten. Het gros van die bedrijven had geen milieuvergunning, terwijl ze er wel een moesten hebben. En de bedrijven die wel uit eigen beweging een vergunning hadden aangevraagd, werden nooit gecontroleerd. De illegale status van het sloopbedrijf HAL bv was dus zeker geen uitzondering.
Landsmeer is niet de enige gemeente waar het milieubeleid faalde. Provincies en gemeenten zijn verantwoordelijk voor de uitvoering van het milieubeleid. Maar die verantwoordelijkheid kunnen ze niet aan. Dat staat te lezen in het boek ‘Handhaven met effect’, van Aletta Blomberg en Lex Michiels dat in 1997 verscheen. Hoogleraar Staats- en Bestuursrecht aan de Vrije Universiteit in Amsterdam, Lex Michiels.
Tekst 9
Professor Michiels van de Vrije Universiteit in Amsterdam. Michiels analyseerde in opdracht van het ministerie van VROM waar de knelpunten zitten in de milieuhandhaving. Hij deed ook aanbevelingen voor verbeteringen. Hij raadde onder meer aan om milieuorganisaties meer te betrekken bij de controle op de milieuhandhaving.
Daarop gaf VROM subsidie aan de Stichting Natuur & Milieu. Met dat geld onderzochten provinciale milieufederaties een twintigtal bedrijven. Eén van die bedrijven is ijzergieterij Vulcanus in Doetinchem.
Tekst 10
Marjan Sanders, de overbuurvrouw van Vulcanus. Tot haar ontzetting ontdekte ze vorig jaar dat het bedrijf met een volstrekt verouderde milieuvergunning werkt uit 1978. De gemiddelde houdbaarheidsdatum van een milieuvergunning is acht tot tien jaar. De ijzergieterij die meer dan een eeuw in Doetinchem zit, vormt dus een levensgroot milieuprobleem. De vergunning van het bedrijf is twintig jaar oud, en het bedrijf overschrijdt ruimschoots de milieunormen die tegenwoordig voor zo’n bedrijf gelden.
De koepeloven van het bedrijf stoot – ondanks de filters in de schoorsteen – zware metalen de lucht in, zoals lood, cadmium, arseen, chroom en nikkel. Daarnaast komen kankerverwekkende dioxines vrij. Ook heeft het bedrijf moeite zijn bedrijfsterrein netjes te houden. Een probleem waarvan de overheid op de hoogte is, zoals blijkt uit een verslag van een vlucht die de milieu-inspectie op 11 januari 1996 maakte boven Vulcanus:
Tekst 11
Directeur Grietinus Kamps van ijzergieterij Vulcanus geeft toe dat zijn bedrijf milieuproblemen veroorzaakt. Volgens hem heeft Vulcanus op eigen initiatief een aantal milieu-investeringen gedaan, de afgelopen jaren. Maar alle problemen aanpakken, kon eenvoudigweg niet.
Tekst 12a
Een kritische directeur Kamps over de weinig voortvarende opstelling van de provincie. Acht jaar lang wordt er nu al gebakkeleid over de nieuwe milieuvergunning. Tot die er is, moeten de ambtenaren van de provinciale dienst handhaving het bedrijf controleren met in de hand de vergunning uit 1978.
Milieu-handhaver Jacques Rosbender schrijft in zijn verslag van een bezoek aan Vulcanus op 12 maart 1996:
“Op het terrein liggen verschillende afval- en grondstoffen opgeslagen. Hierbij moeten we denken aan ovenresten, cokesgruis, zandbereidingsstof, vormzand en dergelijke.
Deze vorm van opslag kan aanleiding geven tot stofoverlast in de omgeving. In de huidige vergunning zijn geen voorschriften opgenomen die deze vorm van opslag verbiedt. Er zijn inmiddels wel afspraken gemaakt om de opslag te wijzigen. Maar zolang de nieuwe vergunning niet is verleend, is afdwingen onmogelijk.”
Tekst 12b
En na een controle op 28 mei 1997 schrijft milieuhandhaver Jacques Rosbender:
“De huidige situatie is niet acceptabel. Alle afvalstoffen moeten gecontroleerd in containers of vloeistofdichte vakken worden opgeslagen. De huidige vergunning geeft mij hiervoor echter niet de mogelijkheid om dit af te dwingen. (…) Geef mij de middelen om te handhaven.”
Tekst 13
Milieu-handhaver Jacques Rosbender.
Tekst 14
Jacques Rosbender wacht op de nieuwe milieuvergunning. Maar kan de provincie op basis van de huidige vergunning uit 1978 niet veel actiever optreden. Milieurecht-deskundige Lex Michiels, u hoorde hem al eerder in dit programma, neemt de oude vergunning er bij.
Tekst 15
Onder druk van acties van de Gelderse Milieufederatie en de omwonenden van Vulcanus, belegde de provincie in november vorig jaar een informatieavond. De provincie beloofde toen dat de milieuvergunning begin dit jaar rond zou zijn. De provincie wist al wel te vertellen dat het bedrijf volgens die vergunning zijn milieu-investeringen stapsgewijs mocht doen. Pas in 2006 zou het bedrijf aan de moderne milieunormen hoeven te voldoen. Is het niet vreemd dat een bedrijf nog zo lang de tijd krijgt, vroegen we milieu-handhaver Jacques Rosbender.
Tekst 16
De gezondheid van de omwonenden loopt niet echt gevaar, meent Jacques Rosbender. Maar in januari 1998 constateerde de provincie bij Vulcanus een gevaarlijk hoge uitstoot van zware metalen. Uit de schoorsteen van Vulcanus kwam twaalf maal zoveel stof vrij als zou mogen volgens de oude norm uit 1978.
Directeur Kamps:
Tekst 17:
De provincie wilde het bedrijf aanvankelijk tot 2006 de tijd geven om aan de nieuwe milieunormen te voldoen. Toen dat voornemen eind vorig jaar bekend werd, ontketende dat een golf van verontwaardiging. Onder druk van de publiciteit besloot de provincie die termijn te verkorten. Vorige week maakte de Gelderse milieugedeputeerde Lily Jacobs bekend dat Vulcanus in 2003, en dat is drie jaar eerder dan oorspronkelijk gepland, zijn milieu-investeringen gedaan moet hebben.
We spreken mevrouw Jacobs op het provinciehuis in Arnhem. Ze vertelt ons dat behalve Vulcanus, nòg veertien bedrijven in Gelderland met een verouderde milieuvergunning werken.
Waarom slaagt de provincie Gelderland er niet in de milieuhandhaving efficiënt uit te voeren? Waarom moest het bijvoorbeeld vier maanden duren voordat de provincie Vulcanus inlichtte, over de veel te hoge stofuitstoot in januari ’98. Milieugedeputeerde Lily Jacobs.
Natekst PRESENTATIE:
Vulcanus is sinds jaren een enorm milieuprobleem en de politiek verantwoordelijke wist er niets van. De ambtenaren vonden het niet nodig om haar daarover in te lichten. Niets Haags is de provincie vreemd…
Argos werd deze week gemaakt door: Karin Alberts, Kees van den Bosch, Annemiek van der Laan, Eric Hogenboom en Yvonne Scholten.