Argos
Conflict rond opwerking kernafval
Argos over de opwerking van nucleair materiaal, een milieuonvriendelijk en duur procedé waarbij onder ander het gevaarlijke plutonium ontstaat, een grondstof voor atoombommen. In Duitsland is het opwerken van kernafval onlangs onder druk van de groen-rode coalitie en Grünen-minister J. Trittin van Milieu afgeschaft.
In Nederland gaat het opwerken gewoon door, onder andere vanwege de angst voor hoge boetes van opwerkingsbedrijven bij contractbreuk. Hoe hoog deze boetes precies zijn is echter niet bekend, omdat de contracten geheim zijn. In Duitsland en Frankrijk blijken deze boetes geen probleem te zijn. In deze aflevering onderzoekt 'Argos' waarom in Nederland nog steeds geen wet aangenomen is die opwerking van nucleair materiaal verbiedt.
Het programma bevat de volgende reportages en vraaggesprekken
hierover:
- vraaggesprek met de Duitse milieuminister Trittin tijdens een persconferentie in Londen over schadevergoedingen bij de opzegging van contracten;
- reportage vanuit Bonn van een persconferentie van de Duitse minister van Milieu Trittin; Vraaggesprek met de woordvoerder van Trittin, M. Schroeren (?);
- vraaggesprek met Bart van der Sijde, kernfysicus en docent Natuurkunde en samenleving TU Eindhoven;
- vraaggesprek met Vincent Hendrique (?), woordvoerder van directeur Christian Poncelet van opwerkingsbedrijf Cogema in het Franse La Hague;
- studiogesprek met GroenLinks-Kamerlid Marijke Vos en Kamerlid J.D. Blaauw (VVD; telefonisch) over wat de politiek moet doen om het opwerken af te schaffen. De Kamerleden reageren tevens op een bandopname van een telefonisch vraaggesprek met PvdA-Kamerlid J.J. Feenstra. Bevat fragmenten van eerdere uitzendingen van Argos.
---------
Inleidende teksten, misschien niet volledig:
Tekst 1
Als laatste hoorde u de voormalige directeur van de kerncentrale in Borssele, Den Boer. Hij gaf ruim twee jaar geleden in Argos met deze ene zin heel treffend weer, hoe het opwerkingsdebat in Nederland er ook nu nog voorstaat. In november 1996 onderzochten we waarom de opgebrande splijtstofstaven uit de Nederlandse kerncentrales in Dodewaard en Borssele nog steeds naar Engeland en Frankrijk worden gestuurd om daar te worden opgewerkt. Bij die opwerking ontstaat behalve hoog radioactief afval ook het zeer giftige plutonium, dat ook nog eens grondstof is voor de aanmaak van atoombommen. Het hoofdargument van de opeenvolgende Nederlandse regeringen om met de opwerking door te gaan is tot op de dag van vandaag dat er contracten zijn afgesloten met Franse en Britse opwerkingsfabrieken. Het openbreken van die contracten zou enorme boetes tot gevolg hebben. Of dat ook werkelijk zo is? Ja, dat valt niet te controleren, want de contracten zij geheim. En op dit punt is de discussie jaren blijven steken.
Deze week kreeg het opwerkingsdebat plotseling een geheel nieuwe wending. Milieu-minister Trittin van de nieuwe rood-groene regeringscoalitie in Duitsland maakte bekend dat de opwerkingscontacten van alle Duitse kerncentrales per 1 januari 2000 worden opgezegd. En Trittin, gesteund door Bondskanselier Schröder, zegt dat Duitsland daarvoor helemaal geen schadevergoeding hoeft te betalen. Die opvatting herhaalde Trittin ook eergisteren in Londen.
Tekst 1-B
Argos onderzoekt vandaag wat de gevolgen zijn van het Duitse besluit voor Nederland. Als Duitsland onder die contracten uit kan komen, waarom zou Nederland dat dan niet kunnen?
Dus opnieuw de vraag: waarom gaat Nederland door met het opwerken van kernafval.
Tekst 2+3
Verslaggever Huub Jaspers. Hij toog gisteren naar Bonn, waar de Bondsdag gisteren debatteerde over de plannen van de nieuwe Duitse regering. Hij wilde meer duidelijkheid krijgen over hoe de Groene Duitse milieu-minister Tritin denkt een einde te kunnen maken aan de opwerking. Daarover straks meer. Want eerst moet nog de vraag aan de orde komen: waaróm wil Tritin zo snel mogelijk van die opwerking af. En waarom is ook in Nederland de opwerking de laatste jaren steeds meer ter discussie komen te staan.
Opwerken is erg duur en vervuilend. Dat is één reden. Maar de belangrijkste reden is dat de argumenten, waarom er jaren geleden voor opwerken is gekozen, nu niet meer opgaan. De splijtstofstaven uit de kerncentrale in Borssele worden opgewerkt in de Franse opwerkingsfabriek Cogema in La Hague en die uit Dodewaard in het Engelse Sellafield. De contracten daarover zijn gesloten in een tijd dat men verwachtte dat kweekreactoren, die werken op plutonium, de volgende generatie kernreactors zouden worden. Deze hoop op een nieuwe nucleaire toekomst met kweekreactoren werd in 1991 definitief de bodem ingeslagen. Toen viel het besluit dat de geplande snelle kweekreactor in het Duitse Kalkar nooit zou opengaan. Sindsdien is er geen bestemming meer voor het plutonium dat bij het opwerken vrijkomt. Toch blijft de Zeeuwse elektriciteitsmaatschappij EPZ, de eigenaar van de kerncentrale in Borssele, het hoog radioactieve afval nog steeds naar de firma Cogema in La Hague sturen. Waarom, vroegen we twee jaar geleden aan de toenmalige directeur van de kerncentrale in Borssele, Den Boer.
Tekst 4
Na het definitief mislukken van de kweekreactoren vestigde de nucleaire industrie haar hoop dus op iets nieuws: MOX-brandstofstaven waarin het plutonium wordt verwerkt. Maar eind 1996 publiceerde de technische universiteit Eindhoven een onderzoek waarin de Mox-optie vernietigend werd neergesabeld. Een van de twee Eindhovense onderzoekers was de kernfysicus Bart van der Sijde.
Tekst 5
Het verwerken van plutonium in Mox-staven is, zo bleek uit de Eindhovense studie, duur, gevaarlijk en tot overmaat van ramp verdwijnt de groeiende plutoniumberg er helemaal niet door. Directeur Den Boer van de kerncentrale in Borssele liet zich door dit soort onderzoeken niet van de wijs brengen.
Tekst 6
November 1996. PR-functionaris Bas Smit leidt verslaggever Kees van den Bosch rond door de ingewanden van wat eigenlijk de vervulling van de nucleaire droom had moeten worden, de kweekreactor in het Duitse Kalkar, net over de grens bij Nijmegen. Het enorme Kalkar-complex, ooit gebouwd voor meer dan 10 miljard, is opgekocht door de pretparkondernemer Harrie van der Most die er zijn wildste jongensdromen uitleeft. Kernwasserwunderland heet het nu.
Tekst 7
Het plutonium kan niet meer naar Kalkar. MOX-staven maken van het plutonium is volgens het Eindhovense onderzoek ook geen oplossing. Toch bleef directeur Den Boer van Borssele zijn splijtstofstaven naar Frankrijk sturen. En dat wordt voortgezet door zijn opvolger Bongers met wie we de afgelopen dagen belden. Bongers wilde ons niet te woord staan, maar wilde wel kwijt nog helemaal achter de uitspraken van zijn voorganger te staan.
Tekst 8
Na de uitzending van Argos in november 1996 eiste een grote meerderheid in de Tweede Kamer een duidelijk standpunt van de regering over de opwerking. Na zeven maanden kwam minister Weijers van economische zaken met een notitie waarin hij ervoor koos de opwerking voort te zetten. De studie van de Eindhovense universiteit, voor de Tweede Kamer juist de aanleiding om te vragen om die regeringsnotitie, werd domweg genegeerd door het ministerie, zo moest onderzoeker Van der Sijde tot zijn ontzetting constateren.
Tekst 9
Ook in de Tweede Kamer waren de reacties weinig enthousiast. Zo toonde Kamerlid Blaauw van de VVD zich in onze uitzending van 25 juni 1997 erg ontevreden over de kwaliteit van de rapportage.
Tekst 10
In de regeringsnotitie dook dus opnieuw het argument op dat Nederland vastzit aan de contracten en dat openbreken daarvan veel geld zou kosten.
Ondanks alle ontevredenheid en ferme woorden over de regeringsnotitie duurde het tot vandaag precies een jaar geleden voordat de Kamer erover debatteerde. En inmiddels was er achter de schermen zoveel overlegd en gemasseerd, dat de Kamer zich wederom aan het lijntje liet houden. Met name de VVD ging om. De minister zei dat er toch nog weer meer onderzoek nodig was, bijvoorbeeld naar de MOX-optie. Ook beloofde hij uit te zoeken of inzage in de geheime contracten misschien mogelijk was. Maar nu een jaar later weet de Kamer nog steeds wat erin staat. En daarom ook niet, of ze werkelijk een argument zijn om niet te kunnen stoppen met opwerking.
Maar de recente ontwikkelingen in Duitsland bieden ineens veel meer mogelijkheden om daar duidelijkheid over te krijgen. Want directeur Den Boer van de kerncentrale in Borssele vertelde eind 1996 al dat er niet zo veel verschil is tussen de Nederlandse en de Duitse situatie.
Tekst 11
Terug naar Bonn, gisterenmiddag. Het is een heksenketel rondom de Pressekonferenz van minister Tritin. Hij is net terug uit Engeland waar hij zijn voornemens om de opwerking van Duits kernafval stop te zetten heeft toegelicht. Deels gebeurt die opwerking namelijk in het Engelse Sellafield. In Bonn drommen tientallen journalisten om hem heen. De persconferentie gaat over een heel ander onderwerp, maar de journalisten hebben slechts vragen over één zaak: de opwerking. Maar Trittin kan dáárover niemand te woord staan. Geen tijd. Hij moet door naar de Bondsdag. Verslaggever Huub Jaspers weet door te dringen tot de officiële woordvoerder van minister Trittin, Herr Schrörer. En die legt uit hoe Duitsland denkt onder de opwerkingscontracten uit te kunnen komen.
Tekst 12
Nauw verbonden met de opwerking is het gebruik van Mox-staven in kerncentrales. Dat wordt immers voorgesteld - ook in Nederland – als argument om door te gaan met opwerken. Duitsland heeft geen eigen Mox-productie, maar is wel een van de weinige landen waar Mox wordt gebruikt in kerncentrales. Hoe ziet Trittins woordvoerder Schrörer de toekomst van Mox in Duitsland.
Tekst 13
“Hier in Duitsland gaan we stoppen met opwerken. Maar dat kan ook in elk ander land.”
Dat is de reactie van Trittins woordvoerder Schrörer, als de verslaggever hem vraagt of het nu ook voor Nederland mogelijk is te stoppen met opwerken. “Alleen daar is wel politieke wil voor nodig”, voegt hij er aan toe.
Tekst 14
Vorige maand heeft de Franse opwerkingsindustrie nóg een gevoelige klap gekregen. In de publiciteit is het tot nog toe onopgemerkt gebleven dat ook België besloten heeft te stoppen met de opwerking van kernafval bij Cogema in Frankrijk. We bellen met het kabinet van de verantwoordelijke minister van Energie, de heer Poncelet, alwaar zijn woordvoerder Victor Henrique de opmerkelijke Belgische stap toelicht.
Tekst 15
De gemoederen in Engeland en Frankrijk zijn de afgelopen dagen flink verhit geraakt. Woordvoerders van de opwerkingsfabrieken claimen recht te hebben op enorme schadevergoedingen. Ze worden daarin gesteund door hun regeringen. Onderzoeker Mycle Schneider, medewerker van het World Informationcenter on Energie, het bureau WISE in Parijs, vindt de reacties in Frankrijk zwaar overdreven
Tekst 16
De manier waarop Cogema reageert op de Duitse plannen is ronduit schandalig, zegt Mycle Schneider. Cogema kent de contracten zelf toch goed en het is zonneklaar dat die contracten mogelijkheden bevatten om ze op te zeggen. De situatie is zelfs zo dat Cogema nu geld moet terugbetalen aan de Duitsers, geld dat de Duitse energiebedrijven vooruit betaald hebben bij het afsluiten van de contracten die ze nu dus opzeggen. Hoeveel Cogema moet terugbetalen, is niet bekend maar waarschijnlijk is meer dan de helft van de kosten al door Duitsland betaald. Schneider noemt het onverantwoord dat de Franse regering de verdraaiing van de feiten toelaat, waardoor er de laatste dagen in Frankrijk een erg anti-Duitse stemming is gegroeid.
Tekst 17
Onderzoeker Mycle Schneider schat de omvang van de plutoniumberg op 75 tot 80 ton. Elk jaar komt daar zeven ton bij. Het is een onzinnig systeem. De productie van dat plutonium kost miljarden maar leidt tot een product dat uiteindelijk in de boekhouding van het Franse elektriciteitsbedrijf EdF op een waarde van nul francs geschat wordt.
Tekst 18
Stel dat Nederland eindelijk zou besluiten te stoppen met het opwerken van kernafval. Dan moeten de afgewerkte splijtstofstaven van Dodewaard en Borssele ergens anders opgeslagen worden. Toevallig kreeg de COVRA, de organisatie die in Borssele het laag- en midden-radioactieve afval opslaat, vorige week toestemming van de Raad van State om ook afgewerkte splijtstofstaven van de kleine kernreactor in Petten op te slaan. Betekent dat nu ook dat de splijtstofstaven uit Dodewaard en Borssele ook bij de COVRA opgeslagen kunnen worden? Directeur van de COVRA, de heer Codée
TEKST BREAK
U luistert naar radio 1, Vpro aan de Amstel, het programma Argos. Vandaag onderzoekt Argos de gevolgen voor Nederland van de beslissing van de Duitse regering om de opwerkingscontacten van alle Duitse kerncentrales per 1 januari 2000 op te zeggen. De Duitsers claimen dat dat kan zonder dat ze forse schadevergoedingen hoeven te betalen aan de opwerkingsfabrieken in Frankrijk en Engeland. Als Duitsland onder die contracten uit kan komen, waarom zou Nederland dat dan niet kunnen?