Argos
Reconstructie CTSV-affaire
Deze week werd de parlementaire onderzoekscommissie geïnstalleerd die de problemen bij het College van Toezicht Sociale Verzekeringen gaat onderzoeken. Argos maakte een reconstructie van de CTSV-affaire en komt met nieuwe gegevens. Aansluitend is daar commentaar van Mevr. Schimmel van D66.
----------
Persbericht 19 april 1996
Oud-Minister Bert de Vries eerste keus als CTSV-voorzitter
Voormalig VVD-voorzitter, Dian van Leeuwen-Schut, is niet de eerste keus geweest om voorzitter te worden van het bestuur van het College van Toezicht Sociale Verzekeringen (CTSV). Zij werd pas gevraagd toen oud-minister Bert de Vries van Sociale Zaken de baan niet wilde. Hij weigerde omdat hij geen fulltime baan wilde. De Vries zei dit in Argos.
Ook vertelt CTSV-bestuurder Van Otterloo in het programma dat het CTSV-bestuur vorig jaar november CTSV-onderzoekers wel degelijk tot spoed heeft gemaand om drie rapporten nog voor de behandeling van de privatisering van de Ziektewet af te ronden.
In het najaar van 1994 kwamen er twee functies beschikbaar, die van voorzitter van het CTSV en voorzitter van de Sociale Verzekeringsbank. De laatste functie was voorbestemd voor mevrouw Van Leeuwen, die na haar robuust optreden in het VVD-bestuur geen tweede periode was gegund als voorzitter. Hoge ambtenaren van het ministerie van Sociale Zaken oefenden in die periode druk uit op de CDA-politicus Bert de Vries om het CTSV te gaan leiden. Toen hij weigerde, werden de stoelen omgedraaid. De Vries ging naar de Sociale Verzekeringsbank en Van Leeuwen werd voorzitter van het CTSV - een functie die haar half maart werd ontnomen, omdat zij de crisis binnen dat college had vergroot. Volgens Linschoten had hij zijn keus op Van Leeuwen laten vallen 'omdat hij een potig iemand wilde die goed kon opereren in een potentieel vijandige omgeving.' Het D66-Tweede Kamerlid Arthie Schimmel zegt in Argos verrast te zijn over het nieuws dat De Vries eerst gevraagd was het CTSV te gaan leiden: "Bert de Vries was een goede keuze geweest, beter dan mevrouw Van Leeuwen."
De ontslagen CTSV-bestuurder Van Otterloo geeft in Argos toe dat het CTSV-bestuur vorig jaar november de CTSV-onderzoekers wel degelijk tot spoed heeft gemaand om een drietal rapporten eerder af te ronden. Ze moesten klaar zijn voor de behandeling van de privatisering van de Ziektewet in de Tweede Kamer op 22 november. De uitkomsten van de rapporten zouden een belangrijke rol kunnen spelen in het Kamerdebat.
Het CTSV-bestuur heeft tot nu toe steeds ontkend dat zij de onderzoekers had aangezet tot meer snelheid, zoals het CTSV-personeel beweert. Staatssecretaris Linschoten volgde in de Kamer de bestuursversie van de gebeurtenissen.
Toen de rapporten inderdaad op tijd gereed waren, stelde het CTSV-bestuur de publicatie ervan plotseling uit tot na het Kamerdebat over de Ziektewet.
Van Otterloo zegt in Argos dat dat gebeurde omdat de conclusies "niet wetenschappelijk" waren. Van Otterloo: "Er waren allerlei dingen verondersteld die niet hard konden worden gemaakt. Het gaat er niet om of we voor of tegen privatiseringen zijn. Kijk ik zat daar niet om een partijbelang te verdedigen tegenover een VVD-er en een CDA-er."
In de reconstructie over de CTSV-affaire komt in Argos ook een CTSV-onderzoeker aan het woord die hartelijk moet lachen over de opmerking van Van Otterloo dat de studie niet wetenschappelijk was: "Net als journalisten en politici trekken onderzoekers ook conclusies. Daarom plaatsten wij opmerkingen over een tweedeling die in de maatschappij zou ontstaan. Die conclusie mochten we van het bestuur ineens niet meer trekken. Maar eerder was diezelfde conclusie al getrokken tijdens een mondelinge presentatie, zonder dat het bestuur daar bezwaar tegen had."
Martin Vedder, tot voor kort voorzitter van de ondernemingsraad van het CTSV, zegt in het radioprogramma dat er een "hotline" bestond tussen mevrouw Van Leeuwen en staatssecretaris Linschoten: "Als ik bij Linschoten op bezoek was geweest en bepaalde uitspraken had gedaan, begon twee dagen later het bestuur van de CTSV die opmerkingen tegenover mij te ontkennen. Ik kon niet anders concluderen dan dat men elkaar goed op de hoogte hield."
Volgens mevrouw Schimmel zal het parlementaire onderzoek dat begonnen is, duidelijk moeten maken hoe intensief het contact is geweest tussen Linschoten en mevrouw Van Leeuwen: "Als niet alles boven tafel komt, kan altijd nog besloten worden van de onderzoekscommissie een enquêtecommissie te maken, zodat mensen onder ede gehoord kunnen worden."
De discussie over het CTSV betekent volgens het CDA-Kamerlid mevrouw Bijleveld een bom onder het paarse kabinet. Vanuit de paarse coalitie werd op zeker moment gedreigd dat als een van de coalitiepartners in de Tweede Kamer VVD-er Linschoten zou laten vallen, dat dan ook D66-staatssecretaris Tommel van Volkshuisvesting en PvdA-staatssecretaris Schmitz van Justitie moesten verdwijnen. "Een soort driehoeksruil", aldus Bijleveld.
--------
Inleidende teksten:
Tekst 1
Een strijdbare Dian van Leeuwen, twee maanden geleden voor het radio 1-Journaal. Op dat moment staat Van Leeuwen, oud-partijvoorzitter van de VVD, nog aan het hoofd van het bestuur van het CTSV, het College van Toezicht Sociale Verzekeringen. Een week eerder, half februari, is een al langer sluimerend conflict binnen het CTSV in alle hevigheid losgebarsten, een conflict tussen het personeel en de directie enerzijds en het bestuur anderzijds. Het wordt door de ondernemingsraad van het CTSV naar buiten gebracht. De OR heeft het vertrouwen in het driekoppig bestuur definitief opgezegd, nadat het bestuur de algemeen directeur Czyzewski ontslag heeft aangezegd. Door de crisis bij het toezichtsorgaan kwam ook al snel de positie van de politiek verantwoordelijke VVD-staatssecretaris, Robin Linschoten, in gevaar.
Tekst 2
Staatssecretaris Linschoten van Sociale Zaken. Hij zit er nog steeds, maar inmiddels is de CTSV-affaire verschillende Kamerdebatten en een onderzoeksrapport verder; is het driekoppige CTSV-bestuur eind vorige maand ontslagen; is begin deze week bij het CTSV een interim-bestuur aangesteld, en is eergisteren een parlementaire onderzoekscommissie geïnstalleerd, die de problemen bij het CTSV gaat onderzoeken.
Argos maakt vandaag een reconstructie van de CTSV-affaire.
Over rapporten die niet op tijd af mochten zijn, en over politieke benoemingen.
Mevrouw Van Leeuwen, nu ex-CTSV-bestuursvoorzitter, en haar medebestuursleden, voormalig PvdA-Tweede kamerlid Van Otterloo en oud-CDA-staatssecretaris Van Rooijen, zult u in deze uitzending maar sporadisch horen. Want, ondanks herhaald aandringen, kiezen zij er voor geen reactie te geven.
Tekst 3
Staatssecretaris Linschoten tijdens een spoeddebat op 12 maart. De Tweede Kamer debatteerde toen over een van de ook nu nog onopgehelderde vragen in de CTSV-affaire: de kwestie van de onderzoeksrapporten van het CTSV. De publicatie daarvan werd in november vorig jaar al dan niet opzettelijk vertraagd. Vertraagd om te voorkomen dat ze een rol konden spelen in het belangrijke Kamerdebat over de omstreden privatisering van de Ziektewet, eind november. De uitkomst van die CTSV-rapporten zou Kamerleden namelijk wel eens op de gedachte kunnen brengen dat die verdere privatisering helemaal niet meer zo nodig was.
De Kamer vroeg in november wel om de bewuste rapporten, maar staatssecretaris Linschoten deelde mee dat ze nog niet af waren, en dat hij ze niet kende. Pas aan het eind van het Ziektewetdebat, toen de politieke kaarten waren geschud kreeg de Kamer kopieën van - naar achteraf bleek - geschoonde concepten.
Pas in de loop van februari, nadat de CTSV-crisis naar buiten was gekomen, werd duidelijk dat er veel meer aan de hand was geweest met de rapporten. Staatssecretaris Linschoten laadde de verdenking op zich dat hij - al dan niet samen met partijgenote Van Leeuwen - het tijdstip van publicatie van de rapporten had beïnvloed.
De Tweede Kamer gaf Linschoten uiteindelijk het voordeel van de twijfel. Maar ook nu nog blijft er een zweem van manipulatie om de zaak hangen. Niet in de laatste plaats, omdat Linschoten aanvankelijk voortdurend andere verklaringen aflegde over het tijdstip waarop hij meer wist over de conclusies van de rapporten. Verklaringen die hij verschillende keren na korte tijd weer moest herzien, omdat ze niet bleken te kloppen.
Tekst 4
Uiteindelijk gaf staatssecretaris Linschoten toe dat ambtenaren van zijn ministerie hem op maandag 20 november, twee dagen voor het begin van het debat over de privatisering van de Ziektewet, hadden gemeld dat de rapporten eraan kwamen. Die ambtenaren hadden dat de week daarvoor bij het CTSV te horen gekregen. Ook hadden ze hem geïnformeerd over een conclusie uit de rapporten. De dag erna, de 21ste, was hij gebeld door CTSV-voorzitter Van Leeuwen. Die bood hem aan dat hij de beschikking kon krijgen over de concept-rapporten. Want, aldus Van Leeuwen, de rapporten waren uitgelekt en dan kon hij er niet onverwacht mee worden geconfronteerd. Maar Linschoten weigerde: hij wilde geen concept-rapporten, die nog niet af waren. Hij wilde alleen rapporten die officieel vastgesteld waren.
Fragment Linschoten uit debat
Tekst 5
Of deze weergave van de gang van zaken nu klopt of niet, interessanter is de vraag waarom de rapporten op dat moment nog niet af waren. Want uit een beschrijving van de gebeurtenissen, naar buiten gebracht door de Ondernemingsraad van het CTSV, blijkt dat de rapporten toen al gereed hadden moeten zijn. Nog voor het Kamerdebat dus.
Luistert U naar een reconstructie die wij van de gebeurtenissen maakten.
Op 14 november 1995, dus anderhalve week voor de behandeling van de Ziektewet in de Tweede Kamer vindt er bij het CTSV een mondelinge presentatie plaats van de drie rapporten aan het bestuur, inclusief de conclusies. De CTSV-onderzoekers krijgen van het bestuur te horen dat ze in verband met het komende Kamerdebat meer haast moeten maken. Meer haast, zo verzekeren ons verschillende betrokkenen binnen het CTSV, om de rapporten een week later al te kunnen presenteren. Ook geeft het CTSV-bestuur de opdracht de conclusies nader toe te spitsen op de komende Kamerbehandeling van de Ziektewet.
In de loop van de week worden de persberichten al gemaakt en voor maandag de 20ste wordt een persconferentie gepland. Tot het weekeinde lijkt er niets aan de hand. Op vrijdag krijgen CTSV-directie en bestuur de definitieve concepten mee naar huis.
En dan ineens, na het weekeinde, op maandagmorgen de 20ste, ligt alles anders. Tijdens een vergadering van het bestuur samen met de directie komt bestuursvoorzitter Van Leeuwen onmiddellijk met de mededeling dat de rapporten niet naar buiten kunnen. De conclusies moeten eerst worden veranderd. En vervolgens beslist het bestuur dat ze niet meer voor het kamerdebat klaar hoeven te zijn, maar pas eind november.
En dat wekt grote verbazing binnen het CTSV, zo vertelt ons eind februari Martin Vedder, dan nog voorzitter van de Ondernemingsraad van het CTSV.
Tekst 6
We bellen eind februari ook met CTSV-bestuurslid Van Otterloo met de vraag waarom volgens het CTSV-bestuur dat plotselinge uitstel nodig was. Bepaalde onderdelen uit de conclusies moesten worden geschrapt, vertelt Van Otterloo, omdat ze in de ogen va het bestuur niet wetenschappelijk verantwoord waren.
Tekst 7
De rapporten waren niet wetenschappelijk verantwoord. Daarom konden ze niet openbaar worden gemaakt. Als we deze bestuursversie van de gebeurtenissen binnen het CTSV voorleggen aan verschillende betrokkenen bij de onderzoeken, moeten die hard lachten. Luister U naar de reactie van een van hen. Zijn stem wordt nagespeeld.
Tekst 8
Dat de conclusies op maandagmorgen 20 november ineens niet meer door de beugel konden, is des te vreemder, aldus deze CTSV-onderzoeker, omdat ze een week eerder al in het bijzijn van het bestuur waren besproken.
Tekst 9
Het CTSV-bestuur heeft een eigen versie op schrift gesteld van de gebeurtenissen, maar die is geheim. Alleen staatsecretaris Linschoten heeft er een kopie van gekregen en weigert die door te geven aan de Kamer, ook nu nog. Het bestuur ontkent daarin dat ze de CTSV-onderzoekers op 14 november tot een hoger tempo zou hebben gemaand, zoals bijvoorbeeld Ondernemingsraadvoorzitter Vedder in dit programma zegt. Maar eind februari bevestigt CTSV-bestuurslid Van Otterloo tegenover ons dat het bestuur de onderzoekers wel tot snelheid heeft aangezet. Luistert u naar zijn uitleg over de standpuntbepaling van het CTSV-bestuur tijdens die presentatie op 14 november.
Tekst 10
CTSV-bestuurder Van Otterloo geeft dus toe, ondanks de voortdurende ontkenningen van het CTSV-bestuur, dat het bestuur de CTSV-onderzoekers wel degelijk tot tempo heeft gemaand, om te zorgen dat de rapporten een week later klaar zouden zijn. Alleen was die tempoversnelling, aldus van Otterloo, vanwege de behandeling door de Tweede Kamer van de begroting van Sociale Zaken en niet vanwege de behandeling van de privatisering van de Ziektewet. Maar navraag bij de Tweede Kamer leert dat al op woensdag 9 november, dus vijf dagen voor de presentatie van de 14de, bekend was gemaakt dat in de week van de 20ste november in plaats van de begroting van Sociale Zaken de Ziektewet zou worden behandeld door de Kamer.
Des te intrigerender blijft de vraag waarom op maandagochtend de 20ste het CTSV-bestuur de koers zo plotseling omgooide. Wat is er in het weekeinde gebeurd. Is er - ondanks alle ontkenningen - in het bewuste weekeinde contact geweest tussen Van Leeuwen en Linschoten? Martin Vedder, toenmalig voorzitter van de Ondernemingsraad van het CTSV, weet daar eind februari wel een antwoord op.
Tekst 11
Dan is er nog de kwestie van HET LEK. HET LEK waar bestuursvoorzitter Van Leeuwen op dinsdag 21 november ineens mee opde proppen komt, en waardoor de CTSV-rapporten volgens haar op staat liggen. Zo zou een van de rapporten zijn toegespeeld aan het Tweede Kamerlid Ank Bijleveld uit Enschede, woordvoeder van het CDA op het gebied van de sociale zekerheid.
Maar Bijleveld vertelt dat dat grote onzin is.
Tekst 12
Het CTSV-bestuur neemt het lek zo serieus dat ze zelfs besluit de rijksrecherche te vragen een onderzoek in te stellen naar het lek. Een rijksrecherche-onderzoek waardoor de schrik er bij het CTSV-personeel goed inzit.
Elk bewijs voor het lek ontbreekt nog steeds. En de vraag rijst meer en meer of het lek niet een grote afleidingsmanoeuvre was om het CTSV-bestuur de mogelijkheid te geven staatsecretaris Linschoten de rapporten zogenaamd in concept aan te bieden. Ook in de Tweede Kamer is er steeds meer twijfel gegroeid of dat lek in werkelijkheid wel bestaat en geen verzinsel is. Luistert U bijvoorbeeld naar PvdA-woordvoerder Jeltje van Nieuwenhoven tijdens het debat met Linschoten op 12 maart.
Tekst 13
Het verhaal over het lek wordt helemaal gecompliceerd door een artikel dat op 9 maart verschijnt in het per fax verspreide PvdA-blad 'Vlugschrift' en veel aandacht krijgt. Daarin wordt beweerd dat de woordvoerders van de drie coalitiepartijen in al het weekeinde van 18 en 19 november door een anonieme tipgever op de hoogte zijn gesteld van het feit dat de publicatie van de rapporten bewust wordt vertraagd. Dat is opmerkelijk, omdat volgens onze informanten binnen het CTSV er pas na het weekeinde voor het eerst sprake is van ophouden van de rapporten. Navraag bij de schrijver van het artikel in het PvdA-faxblaadje leert ook dat hij zich achteraf enigszins op het verkeerde been voelt gezet door een van zijn bronnen, het PvdA-Kamerlid Adelmund. Volgens CDA-Kamerlid Bijleveld is het PvdA-verhaal, zo vlak voor het belangrijke Kamerdebat op 12 maart met staatssecretaris Linschoten over zijn mogelijke manipulatie van de Ziektewet-discussie, een PvdA-poging om mist te creëren. Want de Ziektewet is voor de sociaaldemocraten een pijnlijke kwestie
TEKST-LIVE
Ank Bijleveld, Tweede Kamerlid van het CDA.
We onderbreken voor verkeersinformatie. In Driebergen zit ...........
U luistert nog steeds naar radio 1, VPRO-Vrijdag, het programma Argos. Van daag met een reconstructie van de CTSV-affaire.
Een nog steeds onbeantwoorde vraag in de affaire is: waarom heeft Linschoten juist Van Leeuwen, Van Otterloo en Van Rooijen benoemd op de bestuurszetels bij het nieuwe, prestigieuze CTSV? Alle drie stonden ze niet bekend als deskundigen op het gebied van de sociale zekerheid. En ook hadden ze alle drie in politiek Den Haag nu niet de meest geslaagde carrière achter de rug. Luistert U naar staatssecretaris Linschoten in de Tweede Kamer op 28 maart. Hij vertelt waarom hij Dian van Leeuwen uitzocht als voorzitter van het CTSV.
Tekst 14
Linschoten eind maart, toen de Tweede Kamer het rapport van de Leidse hoogleraar Rood besprak. Die bracht in opdracht van Linschoten advies uit over de situatie bij het CTSV en sprak een vernietigend oordeel uit over het CTSV-bestuur. Met als enig mogelijke consequentie: ontslag.
Linschoten vertelde in het debat ook dat Van Leeuwen zelf haar medebestuursleden had mogen uitkiezen; een opmerkelijke procedure voor zo'n politiek beladen toezichtsorgaan.
De vraag spitst zich dus toe op: waarom Van Leeuwen. De afgelopen weken hebben wij die vraag vooral voorgelegd aan een groot aantal mensen binnen de VVD. En verschillende van hen verwijzen naar drie jaar geleden, toen Frits Bolkestein nog aan het warm draaien was als politiek leider van de VVD.
Tekst 15
De zomer van 1993. Dian van Leeuwen zetelt dan op het VVD-hoofdkantoor in Den Haag als de eerste betaalde partijvoorzitter van de VVD. En Hans Wiegel, de nog immer populaire voormalige partijleider, lijkt - zeer tegen de zin van Bolkestein - aanstalten te maken om vanuit Friesland naar politiek Den Haag terug te keren.
Tekst 16
Wiegel voor de KRO-televisie. Hij vormde in de zomer van 1993 een reele bedreiging van het lijsttrekkerschap van Bolkestein. Maar Wiegel had buiten partijvoorzitter Dian van Leeuwen gerekend. Zij speelde het spel keihard en deelde Wiegel doodgewoon telefonisch mee dat hij in Den Haag niet gewenst was. Niet hij, maar Bolkestein werd VVD-lijsttrekker voor de verkiezingen van mei 1994. De klap kwam bij Wiegel hard aan, zo vertelde hij afgelopen maart voor de KRO-televisie.
Tekst 17
Wiegel voelde zich zeer onheus behandeld door partijvoorzitter Van Leeuwen. Luistert U naar wat Rudolf de Korte, voormalig VVD-minister en vicepremier, daar nu, bijna drie jaar later, over zegt.
Tekst 18
Bolkesteins positie was in 1993 nog lang niet zo onaantastbaar als die nu lijkt te zijn. Hij mocht Dian van Leeuwen wel heel dankbaar zijn dat zij hem te hulp schoot. Maar voor haar betekende de zaak-Wiegel wel het einde van haar machtspositie in de VVD. Ze had vanaf het begin van haar voorzitterschap al snel veel vijanden gemaakt binnen de partij. Ze was het partijbureau in Den Haag nog niet binnengestapt, of ze begon - net als later bij het CTSV - een volgens haar noodzakelijke drastische reorganisatie. Er kwam onmiddellijk een hele uittocht op gang. Wim van den Berg, jarenlang algemeen secretaris van de partij, vertrok ziek en geschoffeerd naar huis en zou nooit meer terugkeren, het Gelderse hoofdbestuurslid Rein Verdijk gaf er de brui aan. Het Tweede Kamerlid Jan-Dirk Blaauw, tevens lid van het hoofdbestuur, werd door Van Leeuwen ten onrechte van fraude beschuldigd. En ook de door Van Leeuwen zelf binnengehaalde interim-manager, ex-marine-officier Bob de Wit, was in mei 1993 al weer vertrokken. In de pers zei De Wit over de reden van zijn vertrek:
Tekst 19
De botte manier waarop Van Leeuwen Wiegel afwijst, is voor velen in de VVD de druppel die de emmer doet overlopen. In september 1993 wordt zij gedwongen af te zien van een tweede ambtsperiode als partijvoorzitter. In mei 1994 is zij VVD-voorzitter af. In Het Parool laat zij dan weten dat ze nog "een leuke, betaalde baan" zoekt
En daar begint het verhaal dat wij de afgelopen weken in de VVD te horen kregen. Bolkestein en de VVD-top waren Van Leeuwen het een en ander verschuldigd. Zowel in kringen van de regionale Kamercentrales van de VVD als van de VVD-fractie in de Eerste Kamer en van het partijbureau in Den Haag circuleert het verhaal dat Van Leeuwen een plek in het kabinet in het vooruitzicht was gesteld. Toen dat niet doorging, moest er iets anders komen. En dat werd het voorzitterschap van het CTSV-bestuur. Op zijn minst net zo goed betaald als een kabinetspost.
Als wij dit verhaal aan anderen in de VVD voorleggen, dan worden de schouders opgehaald. Roddel. Onzin, zegt ook de woordvoerder van Bolkestein. Maar bij de huidige VVD-partijvoorzitter, Hoekzema, de opvolger van Van Leeuwen, krijgen we wel bevestiging op een punt. In de zomer van 1994 werkte hij nauw samen met Bolkestein bij de onderhandelingen over het paarse kabinet. Hoekzema bevestigt dat mevrouw Van Leeuwen in die formatieperiode bij de VVD een van de mogelijke kandidaten voor een kabinetspost was.
Tekst 20
Ook Rudolf de Korte was de hele zomer van 1994 nauw betrokken bij de kabinetsformatie. Hij behoorde tot de selecte groep uit de VVD die Bolkestein adviseerde op beleidsterreinen, zoals financiën, belastingen, zorg en sociale zekerheid. Ook De Korte bevestigt dat de naam van mevrouw Van Leeuwen toen viel voor een post in het kabinet.
Tekst 21
Andere vooraanstaande VVD-ers zeggen niets te weten van dit mogelijke plekje voor Van Leeuwen in het kabinet. Laat staan van andere beloftes en van een verband met de CTSV-benoeming. Toch is het opmerkelijk dat Bolkestein in de CTSV-affaire Van Leeuwen tot het laatst toe blijft verdedigen, ondanks de bijna unanieme kritiek op haar functioneren als bestuursvoorzitter. Op 20 maart bijvoorbeeld, de dag dat het CTSV-bestuur zelf besluit op te stappen, doet Bolkestein in het televisieprogramma 'Den Haag Vandaag' een felle uithaal naar het voor Van Leeuwen vernietigende rapport van professor Rood; een rapport dat Bolkestein overigens op dat moment helemaal nog niet kent.