Argos
Nederlandse wapenleveranties aan de Derde Wereld
Nederlandse fabrikanten proberen hun wapensystemen te slijten en de Nederlandse overheid leurt met overtollig defensiemateriaal. De beperkende criteria voor wapenexporten worden in de praktijk ruim uitgelegd. Door de bezetting van de ambassade in Djakarta werd Nederland pijnlijk herinnerd aan de kwestie Oost-Timor. Nederland bleef ook na de bezetting van Oost-Timor door Indonesië volop wapens leveren aan het Indonesische militair bewind.
------------
Inleidende teksten:
Tekst 1
Verwarring, afgelopen weekeinde, bij een geschokte minister Van Mierlo van Buitenlandse Zaken over de mogelijke arrestatie van voornamelijk Oost-Timorese activisten. Activisten, die eerder de Nederlandse ambassade in Jakarta hadden bezet. Activisten die Nederland probeerden te bewegen tot een hardere opstelling tegenover het Indonesische militaire bewind. Want ondanks de al 20 jaar durende bezetting van Oost-Timor onderhoudt Nederland goede relaties met Indonesië en levert zelfs volop wapens aan het Indonesische leger.
Argos gaat vandaag over Nederlandse wapenleveranties aan de Derde Wereld. Nederlandse fabrikanten proberen hun wapensystemen te slijten en de Nederlandse overheid leurt met overtollige tanks, kanonnen en ander defensiematerieel. De wapens mogen alleen worden geleverd aan landen die zich netjes gedragen. Maar in de praktijk neemt Nederland het niet zo nauw. Bijvoorbeeld in het geval van Indonesië. Door de bezetting van de ambassade in Jakarta werd Nederland daar pijnlijk aan herinnerd.
Die wapenleveranties aan Indonesië gaan nog steeds door. In dit programma onthult Argos een nieuwe order van het Indonesische leger voor de Nederlandse producent van wapenelektronica, Hollandse Signaal Apparaten in Hengelo. Een order die bijna rond is, zoals Hollandse Signaal later in deze uitzending bevestigt.
Tekst 2
7 december. Een kleine groep demonstranten op het Binnenhof met fakkels, trommels en gezang. Op diezelfde dag bezetten duizenden kilometers verderop in de Indonesische hoofdstad Jakarta zo'n vijftig voornamelijk Oost-Timorese jongeren de Nederlandse ambassade. De bezetting zou een lange nasleep krijgen, die tot deze week duurde met de berichten over arrestaties van bezetters. Uiteindelijk verklaarde minister Van Mierlo van Buitenlandse Zaken afgelopen dinsdag in de Tweede Kamer dat er helemaal geen arrestaties zijn geweest. En van wie had hij dat gehoord? Van de Indonesische autoriteiten. Maar hoe betrouwbaar is die bron. Mensenrechtenactivist Poncke Princen in Jakarta heeft een veel minder rooskleurig verhaal.
Tekst 3
Tot zover Poncke Princen, die het verhaal van minister Van Mierlo in twijfel trekt. Amnesty International heeft de afhandeling van de bezettingsactie door Nederland bekritiseerd. Peter-Paul van Lelieveld is landendeskundige voor Indonesië en Oost-Timor van Amnesty International. Volgens hem wordt de ernst van de situatie op Oost-Timor zwaar onderschat.
Tekst 4
Nu de Koude Oorlog is afgelopen, moet het Nederlandse leger inkrimpen. Daarom probeert de regering overtollige wapens en militair materieel te slijten aan de Derde Wereld. Zo besliste de regering eind november om 50 Leopard-tanks en 200 vrachtwagens en antitankgeschut te verkopen aan Botswana, voor 10 miljoen gulden. Een beslissing, zeer tegen de zin van minister Pronk van Ontwikkelingssamenwerking.
Tekst 5
Minister Pronk voor radio 1-journaal. Pronk hoopte tevergeefs op een debat. Geen enkel Kamerlid pakte het discussiepunt op.
In het officiële Nederlandse wapenexportbeleid gelden sinds medio jaren zeventig drie criteria waren aan de exporten moeten voldoen: niet leveren aan landen in oorlog, niet leveren aan landen in zogenaamde 'spanningsgebieden' en niet aan landen waar mensenrechten worden geschonden. Dat laatste criterium is Nederland in de praktijk steeds ruimer gaan uitleggen. Anders kon je aan bijna geen enkel land meer leveren. Nu geldt de interpretatie dat het niet om de mensenrechten in het algemeen gaat, maar om mogelijke schendingen van mensenrechten, specifiek met de geleverde wapens. Later is daar nog een vierde criterium bijgekomen: niet leveren aan landen die naar verhouding teveel geld aan wapens besteden.
Daarom kan de leverantie aan Botswana volgens de regering geen kwaad. Botswana is immers een keurig, democratisch land, dat de Leopard-tanks goed kan gebruiken voor deelname aan vredesoperaties. Uiteindelijk verleende ook minister Pronk zijn goedkeuring aan het contract.
Martin Broek van AMOK, het Antimilitaristisch Onderzoeks Kollektief, vindt dat de regering schijnargumenten gebruikt.
Tekst 6
Nederland levert niet alleen aan onschuldig ogende landen zoals Botswana. In februari 1993 bezocht een uitgebreide delegatie van de Nederlandse wapenindustrie een spanningsgebied bij uitstek: de Golfregio. Blikvanger op de wapenbeurs van Abu Dhabi, in de Verenigde Arabische Emiraten, was het fregat Willem van der Zaan, uitgerust met de nieuwste snufjes op het gebied van marine-technologie. Luistert U naar een trotse marinecommandant Buis voor de NCRV-radio:
Tekst 7
Veel van de technische snufjes op het marineschip zijn afkomstig van Hollandse Signaal, dat vooral vuurleidings- en radarsystemen voor de marine produceert. Signaal-directeur Van Amerongen was in Abu Dhabi om zijn militaire handelswaar aan te prijzen.
Tekst 8
Niet alleen de wapenindustrie probeert in dit soort landen haar producten te verkopen. Ook voor de Nederlandse regering zijn dit aantrekkelijk afzetmarkten voor overtollig defensiematerieel.
Martin Broek van het Antimilitaristisch Onderzoeks Kollektief.
Tekst 9
Een andere, zeer gewilde, maar tegelijkertijd omstreden afzetmarkt voor westerse wapens is Indonesië. Wie zijn op dit moment de belangrijkste wapenleveranciers aan dit land. Martin Broek.
Tekst 10
Een van die opstanden die het Indonesische leger bestrijdt, is het verzet in Oost-Timor. Wat volgens Amnesty International tot een ware genocide heeft geleid. De leider van die onafhankelijkheidsbeweging, Xanana Gusmao, zit sinds eind 1992 in een Indonesische gevangenis. Begin 1994 lukte het Gusmao om een bandopname uit zijn cel te smokkelen, die door de IKON werd uitgezonden. Gusmao vertelt hoezeer de militairen de Indonesische samenleving in hun greep hebben:
Tekst 10-A
Nog nooit is een wapenleverantie van Nederland aan Indonesië verboden. Zeer ten onrechte, vindt Martin Broek. Want Indonesië voldoet absoluut niet aan de officiële Nederlandse criteria voor wapenexporten.
Tekst 11
Minister Jan Pronk van ontwikkelingssamenwerking, maar dan in maart 1977, als lid van het kabinet-Den Uyl. De scheepswerf RDM wil drie korvetten, drie marineschepen, leveren aan de Indonesische marine. Pronk verzet zich daartegen, waarmee hij applaus oogst op een protestbijeenkomst in Amsterdam. Maar Pronk bleek een paar dagen later in de Tweede Kamer terug te krabbelen. De toenmalige minister van Buitenlandse Zaken Van der stoel bedacht een ingewikkelde formule om de boten te kunnen leveren. Als in 1979, wanneer de korvetten zouden worden opgeleverd, er nog steeds ongeregeldheden zouden zijn op Oost-Timor, moest de exportvergunning alsnog worden ingetrokken. Na afloop van het debat spreekt Jan-Nico Scholten, toen nog christendemocratisch Kamerlid, zijn instemming uit met de gevonden oplossing.
Tekst 12
Scholten gebruikt in het interview een wel heel opmerkelijk argument om de wapenleveranties aan het militaire regiem in Indonesië goed te praten.
Tekst 13
Sinds de levering van de korvetten aan Indonesië is de houding van Nederland niet fundamenteel veranderd, vindt ook Martin Broek van Amok:
Tekst 14
Een van de belangrijkste Nederlandse wapenexporteurs naar Indonesië is Hollandse Signaal Apparaten. Op alle Nederlandse marineschepen die de afgelopen 20 jaar aan Indonesië zijn geleverd, ook de tweedehands schepen van de Nederlandse marine, zit HSA-apparatuur. En ook op dit moment levert Hollandse Signaal nog steeds aan Indonesië, vertelt Martin Broek:
Tekst 15
Koningin Beatrix in haar tafelrede tijdens het staatsbezoek aan Indonesië in augustus van dit jaar. "We moeten respect en begrip hebben voor verschillen in cultuur, en tradities en gewoontes. Dat betekent echter niet dat we niet samen kunnen discussiëren over de fundamentele rechten en waarden die de internationale gemeenschap heeft vastgesteld." De koningin spreekt zich wel heel voorzichtig uit over de mensenrechten in Indonesië. Voorzichtiger kan bijna niet.
In het kielzog van de koningin reist een grote handelsdelegatie mee naar Indonesië. Het staatsbezoek is de ideale gelegenheid om nieuwe orders binnen te slepen. Ook wapenproducent Hollandse Signaal is van de partij en legt de laatste hand aan een wapenorder voor het Indonesische leger. Frans van Rooijen, woordvoerder van Hollandse Signaal:
Tekst 16
Tot zover woordvoerder Van Rooijen van Hollandse Signaal. In de jaren zeventig werd in de Tweede Kamer nog gedebatteerd over de levering van marineschepen. Nu lijkt het alsof Hollandse Signaal zonder discussie een exportvergunning zal krijgen. Mensenrechten staan niet hoog op de agenda, ondanks de kwestie-Oost-Timor, en ondanks talloze andere mensenrechtenschendingen door het militaire bewind in Indonesië.
Aan de telefoon nu.....