Argos
Is de rechterlijke macht naïef? en Mestbeleid
In Argos: is de Nederlandse rechter wel argwanend genoeg? Deze week begon de Parlementaire Enquêtecommissie Opsporingsmethoden (IRT) aan haar openbare verhoren. Daarin liggen vooral politie en openbaar ministerie onder vuur. Zij zouden verantwoordelijk zijn voor de ontsporing van de strijd tegen de georganiseerde misdaad. Maar is dat terecht? Argos behandelt deze week de rol van de rechterlijke macht. De rechter moet controleren of de gehanteerde politie-methodes rechtmatig zijn. Heeft de rechter de laatste jaren willens en wetens een andere kant opgekeken?
-----------
Persbericht:
Raadsheer Amsterdamse Hof: rechters naïef
Veel rechters zijn de afgelopen jaren "naïef" geweest en hebben niet voldoende argwaan tegenover de politie getoond. De rechter heeft daardoor niet voldoende controle uitgeoefend op de nieuwe politiemethodes tegen de georganiseerde misdaad, die de Parlementaire Enquêtecommissie onderzoekt. Dat zegt de jurist en rechter J.F. Nijboer in Argos. Nijboer is hoofddocent strafrecht aan de Leidse universiteit en tevens al acht jaar plaatsvervangend raadsheer bij het Gerechtshof in Amsterdam.
"De rechters hebben grosso modo in te veel zaken om der wille van de effectieve opsporing en bestraffing van mensen die deelnemen aan criminele organisaties, te gemakkelijk op het eerste gezicht de rechtmatigheid van het verkregen materiaal maar verondersteld", aldus Nijboer in Argos. Argos handelt over de vraag of het terecht is dat nu alleen politie en Openbaar Ministerie onder vuur liggen en onderzoekt de rol van de rechters.
Nijboer daarover in Argos: "Men denkt dat de zaak rond is als het bewijs in het dossier zit. Dat is een beetje een oude instelling die nog uit de jaren vijftig komt. Men denkt niet vreselijk kritisch na over dat bewijs, niet uit een oogpunt van betrouwbaarheid en niet uit een oogpunt van rechtmatigheid." Het is volgens Nijboer niet alleen een kwestie van naïviteit. "Een aantal rechters is naïef geweest. Die hadden niet in de gaten wat er gebeurde. Maar een aantal rechters heeft het gewoon niet willen weten."
"Er moet een landelijk college van ervaren rechters-commissarissen komen", aldus Nijboer. "Die gedachte leeft binnen de rechterlijke macht. Die moeten zich voorafgaand aan zaken in beslotenheid buigen over de toelaatbaarheid van politiemethodes. Dus een vroege toetsing aan het begin van het onderzoek en niet achteraf, alleen al om grote missers te voorkomen."
Over de oorzaken van de passieve opstelling van rechters zegt Nijboer: "Ik denk dat het politieke klimaat een rol speelt. Naar de Nederlandse samenleving is het moeilijk te verkopen om maar aan de lopende band op elke slak zout te leggen wat betreft kleine missers in de opsporing. Dus is de rechter behoedzaam om al te vergaande sancties te verbinden aan onrechtmatig optreden. Je ziet dan ook dat de rechtbanken en de gerechtshoven al meer en meer geneigd zijn om bij kleinere missers te zeggen: het is niet in orde en in strijd met het recht, maar we verbinden er in deze zaak geen gevolgen aan."
Veel rechters hebben zich volgens Nijboer in slaap laten sussen door het opener klimaat dat eind jaren zeventig bij de politie ontstond. "Dan krijg je het rapport 'De politie in verandering', de politie is je beste vriend, die pet past ons allemaal, het idee ook van de wijkagent. Maar daarnaast heb je ook gespecialiseerde eenheden, die het hardere werk doen. En daar spelen heel andere vragen. Ik denk dat rechters op dat punt te weinig oplettend zijn geweest."
Ook de werkdruk speelt een rol bij de weinig actieve opstelling van rechters, aldus Nijboer. "Die zaken waarin het gaat om drugshandel en georganiseerde criminaliteit zijn vaak zeer omvangrijk. Die souperen heel veel zittingsdagen." Als de verdediging er niet nadrukkelijk om vraagt heeft de rechter in zulke gevallen uit zichzelf niet zoveel behoefte om allerlei zaken diepgravend te toetsen, aldus Nijboer.
----------
Inleidende teksten:
Tekst 1
Voorzitter Van Traa van de Parlementaire Enquêtecommissie Opsporingsmethoden. Deze week begonnen de eerste openbare verhoren. Een conclusie valt er nu al te trekken: met de georganiseerde misdaad in Nederland valt het wel mee. Maar met de politiemethodes is het danig uit de hand gelopen.
Het afgelopen jaar volgde de ene onthulling na de andere over geheim gehouden politieoperaties. Over gesjoemel met getuigen, over illegale afluisterpraktijken, over inkijkoperaties, over infiltranten en over door de politie zelf opgezette drugslijnen. Minister Sorgdrager van Justitie moest deze week in de Tweede Kamer tot haar grote schaamte erkennen dat de politie de afgelopen jaren nog veel meer drugs op de Nederlandse markt heeft gebracht dan tot nu toe werd aangenomen.
Minister Sorgdrager. Het zijn vooral politie en openbaar ministerie die onder vuur liggen. Zij zouden verantwoordelijk zijn voor de ontsporing van de strijd tegen de georganiseerde misdaad. Maar is dat terecht? Zijn zij als enige verantwoordelijk? In Argos onderzoeken we vandaag de rol van de rechter. Want de rechter moet tijdens de rechtszaak controleren of de gebruikte politie-methodes wel door de beugel kunnen. En heeft die rechter dat wel gedaan de afgelopen jaren? Of heeft de Nederlandse rechter willens en wetens een andere kant opgekeken?
Tekst 2
Een verdachte die wordt gearresteerd door een arrestatieteam. In de herfst van 1989 overkwam dat een cliënt van advocaat Boone, Yasser G. De zaak-Yasser is een bizar voorbeeld van de methodes die de politie tegenwoordig toepast. De zaak geeft ook aan dat die nieuwe politiemethodes niet pas de laatste jaren in zwang zijn gekomen. Het is in de jaren tachtig al begonnen, zegt Boone. Hij heeft dik dossier voor zich. Aan de hand van de processtukken en de gesprekken die hij indertijd met zijn cliënt voerde, reconstrueert hij de zaak-Yasser G.
Tekst 3
Dus de politie laat een ontsnapte gevangene honderden kilometers door Nederland reizen zonder hem op te pakken. Vervolgens laten ze hem doodleuk weer vertrekken, nota bene met 25 duizend gulden van de politie op zak. Dat alles om hem te gebruiken voor een heroïne deal.
De recherche in Twente zit in die zomer van 1989
behoorlijk in zijn rats. Want Yasser laat niets meer van zich horen. Pas na meer dan twee maanden lukt het de recherche in Twente weer contact te krijgen met Yasser in Istanbul. Na verschillende keren aandringen komt Yasser toch weer naar Nederland.
Advocaat Boone.
Tekst 4
Advocaat Boone was de afgelopen jaren raadsman in verschillende geruchtmakende processen, recent nog in de Xtc-zaak en de zaak tegen Charles Z. Boone ageert al jaren tegen de volgens hem veel te lakse opstelling van de Nederlandse rechter tegenover de politie. In 1991 zei hij in het weekblad Elsevier: over die rechter:
"De rechter is al lang niet meer in staat de macht van de politie te overzien. Daarom voorspel ik tussen nu en over tien jaar een parlementaire enquête naar het functioneren van de Nederlandse politie. Dan is het zo'n zootje geworden met al die anonieme getuigen en pseudokoopteams, dat de politiek wel in actie moet komen."
We vragen de Nederlandse Vereniging voor Rechtspraak, de organisatie van rechters, om commentaar, maar die wil niet reageren, zolang de parlementaire enquete loopt. Een reactie krijgen we wel van de jurist Nijboer, hoofddocent strafrecht aan de universiteit van Leiden. daarnaast is Nijboer al acht lang plaatsvervangend rechter bij het Gerechtshof in Amsterdam. De rol van de rechter bij die nieuwe opsporingsmethodes is eigenlijk heel duidelijk, zegt Nijboer.
BREAK +
LIVE - TEKST
Dit is Radio 1, Vpro-vrijdag, het programma Argos. Vandaag over de rol van de rechter bij het controleren van nieuwe opsporingsmethodes van politie en justitie. Dat alles naar aanleiding van de parlementaire enquête die deze week is begonnen.
Tot nog toe krijgen vooral de politie en het openbaar ministerie de schuld van het uit de hand lopen van die opsporingsmethodes. De vraag is of dat wel terecht is? De rechter moet immers die nieuwe politiemethodes in de rechtszaal toetsen. Heeft hij dat wel voldoende gedaan? De rechter is wel afhankelijk van de politie, zegt advocaat Jan Boone.
Tekst 6
Advocaat Boone over de lankmoedige houding van veel rechters tegenover nieuwe opsporingsmethodes.
De opstelling van de rechter hangt vaak af van hoe actief een advocaat is. En dat kan van zaak tot zaak aanzienlijk verschillen. Is dat niet vreemd, vragen wij aan de jurist Nijboer, hoofddocent strafrecht aan de Leidse universiteit en tevens plaatsvervangend rechter.
Jurist Nijboer van de Leidse universiteit zoekt de oplossing in eenzelfde richting.
Tekst LIVE
Tot zover Argos en de rol van de rechter.
Terwijl in het zicht van de camera's deze week de parlementaire enquête begon, speelde zich in Den Haag achter de schermen een waar gevecht af. Een gevecht tussen de ministers Van Aartsen van Landbouw en De Boer van Milieu over 'the-never-ending-story' van het mestbeleid. Hun gezamenlijke nota over dat mestbeleid had er al lang moeten zijn, maar wordt telkens weer uitgesteld. De kwestie is vooral zo heikel, omdat het voor mevrouw De Boer nu erop of eronder is. Het is haar politieke doodstrijd. Ze leed de ene nederlaag na de andere over milieu-onderwerpen. Een nieuwe afgang kan ze zich niet veroorloven. Het grote strijdpunt is: komt er wel of niet een forse reductie, inkrimping van de veestapel. De ambtenaren van beide ministeries zouden een compromis hebben bereikt. Vandaag wordt dat besproken in de ministerraad. Gaat minister De Boer opnieuw bakzeil halen? Argos-redacteur Rudie van Meurs sprak gisteren met haar.