Argos
Willekeur bij toelating asielzoekers
Krijgt iedere asielzoeker in Nederland gelijke kansen? In Argos vertellen contactambtenaren van het ministerie van Justitie, die de asielzoekers horen over hun vluchtmotieven, dat er grote willekeur bestaat. Oorzaak: de gebrekkige kwaliteit van het werk van de contactambtenaren. In de nieuwe Nederlandse asielprocedure - snel en sober - is de rol van de contactambtenaar nog crucialer geworden. In Argos de consequenties voor de praktijk van het Nederlandse asielbeleid.
--------
Persbericht:
Contactambtenaren IND: grote willekeur bij asielprocedure
Er bestaat grote willekeur bij de toelating van asielzoekers in Nederland. Dat zeggen contactambtenaren die tot voor kort bij de Immigratie- en Naturalisatie Dienst (IND) werkten, in Argos. De contactambtenaren hebben te weinig opleiding, moeten werken met summiere informatie en bovendien hangt er een cynische sfeer bij de IND. Het gevolg is dat vluchtelingen die eigenlijk asiel zouden moeten krijgen ten onrechte naar hun land van herkomst worden teruggestuurd. D'66-Kamerlid B. Dittrich vraagt staatssecretaris Schmitz van Justitie om opheldering.
Contactambtenaren spelen een cruciale rol in de asielprocedure. In het 'nader gehoor' horen zij een asielzoeker over diens vluchtmotief en maken vervolgens een rapport. Op grond daarvan beslist Justitie of de vluchteling in Nederland asiel krijgt.
Annemiek van der Laan, tot begin dit jaar contactambtenaar bij de IND, district Zuidwest, vertelt dat ze veel te weinig feitenkennis had om het vluchtverhaal van de asielzoeker echt te kunnen toetsen: "Ik wist wel globaal hoe je zo'n gesprek moet voeren, maar ik had te weinig informatie om te weten waar je nu echt op moet doorvragen."
Over de sfeer onder de contactambtenaren vertelt Annemiek van der Laan onder meer: "Sommige collega's die er al langer zaten, gingen te keer alsof ze een verhoor aan het afnemen waren. Hard en intimiderend, mensen die pontificaal achter hun tafel opspringen en schreeuwen: 'U loopt te liegen'. De sfeer is: proberen het verhaal onderuit te schoppen. Ook heb ik meegemaakt dat een collega die zijn handtekening onder een rapport zet, zegt: 'Zo weer een doodvonnis getekend'."
Contactambtenaar Tantoine Hok uit Leiden die tot januari bij de IND werkte, bevestigt dit: "Er hing een soort macho-atmosfeer, in de zin van: alle asielzoekers komen eigenlijk met nep-verhalen."
De ex-contactambtenaren wijzen ook op de rol die de grote tijdsdruk speelt. Annemiek van der Laan: "Van de zomer was het druk. Dan is het: jongens, we doen er vier per dag per persoon in plaats van twee. En dan moet je zo gaan afraffelen." Hierdoor zijn er volgens Tantoine Hok geen waarborgen dat het gehoor rechtmatig verloopt: "Er ontstaat een element van willekeur in de asielprocedure. Het eindresultaat is dat iemand gewoon naar het land van herkomst wordt teruggestuurd. Met een onzekere afloop: is hij nog in leven of niet."
Hok noemt de IND een "chaotische crisis-organisatie". Door tegenstrijdige instructies is er onder de contactambtenaren sprake van "grote demotivatie en afstomping".
De uiteindelijke beslissing of de vluchteling asiel krijgt, ligt in handen van de zogenaamde beslissingsambtenaren van de IND. Jasper Gout werkte tot twee weken geleden als beslissingsambtenaar bij de IND in Hoofddorp. Hij vertelt in Argos dat meer dan de helft van de rapporten van contactambtenaren die hij onder ogen kreeg, onder de maat was. "De kwaliteit is bijzonder mager. Ze bevatten vaak te weinig informatie om als beslissingsambtenaar mee uit de voeten te kunnen." Desondanks wordt op grond van die gebrekkige rapportage toch een beslissing genomen. "Over het algemeen is het natte-vinger-werk. Toch wordt van je verwacht dat je op basis van zo'n rapport een beslissing neemt. Het belangrijkste zijn de aantallen, of die gehaald worden".
Ook hij noemt de willekeur: "Ik heb in de praktijk meegemaakt dat zaken die zich goed met elkaar laten vergelijken, heel andere uitkomsten hadden. De slechte rapporten betekenen voor de asielzoeker vaak dat hij wordt teruggestuurd. Mijn bezwaar is dat er op dit moment een systeem in stand wordt gehouden dat rechtvaardig lijkt maar voor de asielzoeker in praktijk enorm onrechtvaardig uitpakt. Dus in feite een wassen neus is."
Tweede Kamerlid Boris Dittrich, woordvoerder asielbeleid voor D'66, zegt in Argos: "Dat contactambtenaren intimiderend optreden, vind ik een hele slechte zaak. De asielzoeker moet respectvol worden bejegend. Daarom moet er disciplinair tegen de ambtenaren die dat doen worden opgetreden."
Volgens Dittrich moet de politiek de hand in eigen boezem steken: "De politiek legt een enorme druk op de mensen op de werkvloer om snel te werken. Ze verlangt dat er enorme productie wordt geleverd om grote aantallen asielzoekers te verwerken. We moeten daarbij wel waken dat de zorgvuldigheid niet in het gedrang komt."
Het D'66-Kamerlid gaat de kwestie aankaarten bij staatssecretaris Schmitz van Justitie. "Ik wil weten wat we kunnen doen om het werk van de contactambtenaren te verbeteren. Misschien moeten er wel meer contactambtenaren bijkomen of moet de opleiding verbeteren. We moeten kijken waar we dat extra geld vandaan halen. De asielzoekers mogen hier niet de dupe van worden."
---------
Inleidende teksten:
Tekst 1
Het opvangcentrum voor asielzoekers in Den Haag, het is negen uur s' morgens. De eerste gesprekken tussen asielzoekers en contact-ambtenaren van de Immigratie en Naturalisatie dienst, het IND, gaan beginnen. In dit zogenaamde nadere gehoor moet de asielzoeker duidelijk maken waarom hij naar Nederland is gevlucht en hier asiel wil krijgen. Zijn toekomst hangt er vanaf. Want op grond van dit gesprek beslist justitie of de asielzoeker in Nederland mag blijven.
Argos gaat over dit meest cruciale onderdeel van de asielprocedure, over de rol van de contact-ambtenaren. Hoe zorgvuldig gaan zij te werk. En krijgt iedere vluchteling wel een gelijke kans? In Argos vandaag niet de hulpverleners en vluchtelingenorganisaties, maar de contactambtenaren zelf.
Het verhaal van binnenuit.
Annemiek van der Laan werkte zeven maanden, tot december, als contact-ambtenaar bij het IND, district Zuidwest. Standplaats Den Haag. Zij was een van de tijdelijke krachten die per 1 juni van het vorig jaar in dienst werd genomen om de grote werkdruk te verlichten. Haar eerste ervaring met het werk was het bijwonen van zo'n nader gehoor van een ervaren collega. Een schokkende ervaring.
Tekst 2
Kennis over de landen van herkomst is onontbeerlijk, zegt ex-contact-ambtenaar Annemiek van der Laan. Alleen dan kan het relaas van de vluchteling goed worden opgeschreven. Dat wordt bevestigd door Leidenaar Tantoine Hok. Hij werkte tot vorige maand als contact-ambtenaar. Ook hij moest al na een heel korte opleidingsperiode aan de slag. En ook hij vindt dat hij veel te weinig informatie had om zijn werk goed te kunnen doen.
Tekst 3
Er werken op dit moment 150 contactambtenaren bij Justitie. We spreken met verschillende van hen. Maar niet iedereen wil voor de microfoon praten. Alle verhalen zijn wel opvallend eensluidend. Zeker over de sfeer die heerst onder de contactambtenaren van de IND. Contactambtenaar Annemiek van der Laan.
Tekst 4
Weinig opleiding, een cynische sfeer, summiere informatie; het nader gehoor van de asielzoeker door de contactambtenaar gebeurt onder gebrekkige omstandigheden. Volgens voormalig contactambtenaar Tantoine Hok heeft dat ook te maken met de positie die de contactambtenaar binnen de Immigratie en Naturalisatie Dienst inneemt.
Tekst 5
Annemiek van der Laan overweegt een zwartboek samen te stellen over haar ervaringen als contact-ambtenaar.
Ze heeft wel overwogen haar klachten en twijfels aan te kaarten bij de leiding van de IND, maar deed het uiteindelijk toch niet. Daar was de sfeer niet naar, zegt ze.
Tekst 6
De rapporten van de contact-ambtenaren komen uiteindelijk terecht bij de zogenaamde beslissingsambtenaar. Hij leest de rapporten en bepaalt uiteindelijk of de vluchteling in Nederland mag blijven, of hij asiel krijgt.
Jasper Gout was tot twee weken geleden beslissingsambtenaar bij het IND in Hoofddorp. In die hoedanigheid kreeg hij tientallen rapporten van contactambtenaren over asielzoekers onder ogen. De kwaliteit van de rapporten omschrijft hij als volgt:
Tekst
De IND wil niet reageren op de beschuldigen die in dit programma worden geuit. Wel laat een woordvoerder weten dat de IND in het algemeen niet ontevreden is over het werk van de contact-ambtenaren. Maar dat men wel permanent onderzoek doet om de kwaliteit van de IND-ambtenaren te verhogen. De woordvoerder benadrukte dat de leiding van de IND altijd open staat voor eventuele klachten.
Aan de telefoon nu Boris Dittrich, woordvoerder asielbeleid voor D66 in de Tweede Kamer. Meneer Dittrich, u heeft de uitzending gehoord. Wat is uw eerste reactie?