Argos
Kosovo (deel 1)
Breed geëtaleerde hulpeloosheid. Dat valt het meest op aan de bewindslieden die in Nederland verantwoordelijk zijn voor de Kosovo-oorlog, zoals Defensieminister De Grave: "Dat Milosevic niet zou inbinden en zo tekeer zou gaan, dat hadden we toch niet kunnen voorzien. Niemand heeft dat kunnen voorzien." Maar is dat ook waar? Argos over de oorlog om Kosovo. Welk motto past het best: 'Steun de NAVO bij zijn campagne om de Kosovaren te redden!' of 'Stop onze politieke leiders, want ze weten niet wat ze doen!'.
-----
Samenvatting:
Argos over het politieke beleid inzake de Nederlandse militaire bijdrage in het conflict rond de Servische provincie Kosovo.
Aan de orde komen: de vraag in hoeverre de direct betrokken politici, de ministers De Grave van Defensie, Herfkens voor Ontwikkelingssamenwerking en Van Aartsen van Buitenlandse Zaken, de humanitaire ramp in Kosovo hadden kunnen voorzien; de emotionele overwegingen in de politieke besluitvorming; de vele waarschuwingen die de regering heeft ontvangen over de plannen van de Joegoslavische president Milosevic; de radicalisering van het conflict, waardoor het moment van ingrijpen eigenlijk al te laat is; de doelstellingen van de NAVO die voortdurend veranderen; de geringe kennis van de Nederlandse politieke leiders van militaire strategie; de invloed die het debacle van de Bosnische moslimenclave Srebrenica in 1995 heeft op de politieke besluitvorming in het conflict rond Kosovo; de vraag of de NAVO nog andere doelstellingen heeft dan alleen een oplossing van het conflict; de vraag in hoeverre de NAVO het recht heeft om de Servische bevolking door middel van bombardementen in gijzeling te houden in de strijd tegen president Milosevic.
De reportage bevat vraaggesprekken hierover met defensiespecialist Rob de Wijk van Instituut Clingendael en secretaris Mient Jan Faber van het IKV.
Geïllustreerd met historische geluidsfragmenten, een stemfragment van KRO-radioverslaggever Egbert Hermsen, stemfragmenten van IKV-secretaris Mient Jan Faber, minister Van Aartsen van Buitenlandse Zaken in het TV-programma 'Buitenhof', de Amerikaanse journalist David Rohde in 'NOVA' en citaten (in het Nederlands) uit de 'Herald Tribune'.
-----------
Inleidende teksten, misschien niet volledig:
Tekst 1
“Dat Milosovic niet zou inbinden en zo tekeer zou gaan, dat hadden we toch niet kunnen voorzien.” Aldus de Nederlandse minister van Defensie Frank de Grave, afgelopen zondag in het Radio 1-Journaal.
Breed geëtaleerde hulpeloosheid. Dat valt nog het meeste op aan de commentaren van de bewindslieden die in Nederland verantwoordelijk zijn voor de Kosovo-oorlog, de ministers van Buitenlandse Zaken Van Aartsen, van Ontwikkelingssamenwerking Herfkens en van Defensie De Grave: “Niemand heeft het kunnen voorzien.” Maar is dat ook waar?
In Argos vandaag: Nederland en de strijd om Kosovo. Welk motto past het best bij deze oorlog: ‘Steun de NAVO bij zijn campagne om de Kosovaren te redden!’ Of: ‘Stop onze politieke leiders, want ze weten niet wat ze doen!’
Tekst 1-B
Om te beginnen gaan we terug naar het interview met minister De Grave afgelopen zondag in het Radio 1-Journaal:
Tekst 2
“Dan zijn we met zijn allen naïef geweest. Op deze manier van reageren waren we niet voorbereid”, aldus minister De Grave. Hij wordt in die visie gesteund door zijn collega Van Aartsen.
Tekst 3
En ook dat er na het begin van de NAVO-bombardementen nauwelijks iets was geregeld voor de hulpverlening aan vluchtelingen, viel niemand te verwijten. Zo verklaarde minister Herfkens afgelopen dinsdag vanuit Macedonië, waar op dat moment de vluchtelingen uit Kosovo binnenstroomden.
Tekst 4
“We konden het niet weten”, zeggen de Nederlandse ministers. “Niemand kon dat.” Maar is dat ook waar? Zijn er dan geen waarschuwingen geweest
Defensiespecialist Rob de Wijk is sinds het uitbreken van de oorlog op 24 maart een bekende Nederlander geworden door zijn bijna dagelijkse optredens in de media. Wij spraken een half jaar geleden al met De Wijk over het conflict in Kosovo, op 9 oktober 1998. Dat was een dag nadat de overgrote meerderheid van de Tweede Kamer de regering had gesteund in het principebesluit om mee te doen aan NAVO-bombardementen tegen Servië. De Wijk was in het derde kabinet-Lubbers speciale adviseur van minister van Defensie Ter Beek en is nu verbonden aan het Instituut Clingendael. Hij vertelde in oktober dat in Nederland humanitaire overwegingen in dit soort situaties altijd een belangrijke rol spelen.
Tekst 5
“Je kunt niet een beetje oorlog voeren”, zei De Wijk afgelopen oktober op het besluit om, als er militair moest worden ingegrepen, dat uitsluitend met luchtaanvallen te doen. Deze woorden van een half jaar geleden hebben door de gebeurtenissen van de afgelopen twee weken nu een hoge actualiteitswaarde.
Maar waarschuwende woorden kwamen niet alleen van een militaire deskundige als De Wijk. Ze kwamen ook van anderen en vanuit Kosovo zelf. KRO-radioverslaggever Egbert Hermsen berichtte op 22 februari 1999, vlak voordat het ultimatum van de vredesonderhandelingen in Rambouillet verstreek, vanuit de Kosovaarse hoofdstad Pristina:
Tekst 6
Een maand later, twee dagen voor het begin van de NAVO-bombardementen, liet Radio 1-correspondent Harald Doornbos, ook vanuit Pristina, niets aan duidelijkheid te wensen over.
Tekst 7
Journalist Harald Doornbos op 22 maart. Op diezelfde dag waarschuwde ook IKV-secretaris Mient-Jan Faber voor de gevolgen van een luchtoorlog.
Tekst 8
Faber zag niets in alleen maar luchtaanvallen. Er moest volgens hem bescherming komen op de grond voor de Albanezen. ‘Milosevic zal niet onder de indruk zijn’, voorspelde hij.
Tekst 9
Het was niet de eerste keer dat het IKV de regering en de Tweede Kamer waarschuwde.
Tekst 10
Dit zijn nog maar vier voorbeelden van voorspellingen en waarschuwingen uit de laatste maanden, die de afgelopen weken erg accuraat blijken te zijn geweest. De Nederlandse ministers mogen dan zelf niets hebben voorzien, ze hadden op zijn minst op de hoogte kúnnen zijn van waarschuwingen, die anderen hadden geuit.
Gisteren spraken wij opnieuw met defensiespecialist en Clingendael-onderzoeker Rob de Wijk, die u net ook al hoorde, maar dan een half jaar geleden, in oktober.
Wat vindt hij van de beweringen van de Nederlandse bewindslieden dat zij – ondanks alle waarschuwingen - het allemaal niet hebben kunnen voorzien.
Tekst 11
Rob de Wijk:
Tekst 12
In zijn studie trekt De Wijk een aantal conclusies. Op de eerste plaats dat er altijd te laat wordt ingegrepen in dit soort conflicten.
Tekst 13
Minister Van Aartsen van Buitenlandse zaken in het tv-programma Buitenhof op 28 maart, vier dagen na het begin van de NAVO-bombardementen. Milosevic moet naar de tekentafel, zoals Van Aartsen dat noemt, van Rambouillet. Maar even later noemt hij Milosevic een bloedige dictator:
Tekst 14
Bloedige dictator of niet, anderhalve week later, dat was eergisteren, zegt Van Aartsen in de Tweede Kamer weer dat er toch met deze Milosevic moet worden onderhandeld.
Tekst 15
Sinds het begin van de bombardementen lijken de doelstellingen van het NAVO-optreden voortdurend te veranderen. Dat komt vaak voor, zegt defensiespecialist De Wijk, dat bij dit soort conflicten de politieke doelstellingen die met de interventie worden beoogd, onhelder zijn.
Tekst 16
Juli 1995. Defensieminister Voorhoeve geeft uiting aan zijn bange vermoedens, nadat Servische troepen de Bosnische enclave Srebrenica hebben ingenomen, ondanks de aanwezigheid van de Nederlandse militairen van Dutchbat die de moslimbevolking moesten beschermen.
De Amerikaanse journalist David Rohde kwam na een grondig onderzoek naar de val van Srebrenica tot de volgende conclusie:
Tekst 17
De journalist Rohde publiceerde in 1997 een boek over de val van Srebrenica. De nasleep van die tragedie houdt tot op de dag van vandaag de Nederlandse politiek in zijn ban. Aan de ene kant was er schaamte. En aan de andere kant de ontembare behoefte om te bewijzen dat Nederland ook beter kan. Toen in maart 1998 een nieuwe golf van geweld en repressie uitbrak in Kosovo, stond Nederland te trappelen om troepen naar de regio te sturen.
Tekst 18
Het trauma Srebrenica speelde ook mee in de verdere besluitvorming in Nederland over Kosovo. Het kwam ook ter sprake in het interview dat wij op 9 oktober vorig jaar hadden met defensiespecialist Rob de Wijk. Dat was, zoals eerder gezegd, daags nadat de Tweede Kamer akkoord was gegaan met het principebesluit tot NAVO-bombardementen tegen Servië om het geweld in Kosovo te keren. In de manier waarop de Nederlandse regering en parlement met het Kosovo-probleem omgingen, constateerde De Wijk toen al een duidelijke parallel met de aanloop naar het Srebrenica-debacle.
Tekst 19
De Servische bevolking, die zich verenigt achter Milosevic. Een vooruitziende blik van Rob de Wijk in oktober 1998.
In het gesprek dat wij gisteren, een half jaar later, met De Wijk hadden, zegt hij over de rol die Srebrenica-trauma in de Nederlandse Kosovo-politiek speelt: