Argos
De Nederlandse Plutoniumberg
De kerncentrale in Dodewaard wordt gesloten. Borssele volgt in 2003. Het kernenergietijdperk lijkt in Nederland definitief ten einde. Maar Nederland zit vast aan de contracten om de opgebrande splijtstofstaven uit Borssele te laten opwerken in het Franse La Hague. Het gevolg is dat Nederland na de eeuwwisseling zit opgescheept met 3800 kilo plutonium waar niemand een oplossing voor heeft.
---------
De kerncentrales worden gesloten, maar Nederland zit vast aan contracten om zijn opgebrande splijtstofstaven te laten opwerken in La Haque.
Deze aflevering, naar aanleiding van de sluiting van de kerncentrale in Dodewaard, een reportage over het plutonium dat Nederlandse kerncentrales op contractbasis uitvoeren naar de Franse opwerkingsfabriek Cogema in La Hague. Opwerken is duur, milieuonvriendelijk en leidt ook niet tot een duidelijke afname van de plutoniumberg. Ook ontbreekt een goede controle op het gebruik van plutonium voor militaire of civiele doeleinden, waardoor het mogelijk is dat Nederlands plutonium is gebruikt voor de Franse kernproeven bij Mururoa. In het oorspronkelijke plan zou het plutonium gebruikt worden voor snelle kweekreactoren, maar met het niet in gebruik nemen van de reactor in Kalkar, is dit plan op losse schroeven komen te staan.
De reportage bevat o.a. interviews met directeur Ketting van de SEP, onderzoekers van de Technische Universiteit Eindhoven, directeur Den Boer van het Zeeuwse energiebedrijf EPZ, een medewerker van Greenpeace en directeur Codée van opslagbedrijf COVRA. Ook wordt er een bezoek gebracht aan de nooit in gebruik genomen kweekreactor in Kalkar, waar ondernemer Henny van der Most een pretpark zal beginnen. Aan het einde van het programma geven de Tweede Kamerleden Blaauw (VVD), Crone (PvdA) en Vos (GroenLinks) hun mening over de resultaten van het onderzoek door de Technische Universiteit van Nijmegen.
----------
Persbericht
Kamer wil heroverweging opwerkingscontracten vanwege mogelijk gebruik Nederlands plutonium in Franse kernwapens en wegvallen hergebruik plutonium
Zowel de regeringspartijen VVD en PvdA als oppositiepartij Groen Links dringen aan op een heroverweging van de Nederlandse opwerkingscontracten met de Franse opwerkingsfabriek Cogema in La Hague. Dat doen zij in reactie op onthullingen in het VPRO-radioprogramma ARGOS (radio 1, 8 november 1996) over het Nederlandse plutonium dat bij die opwerking vrijkomt. Argos bericht dat het Nederlandse plutonium - door het falen van de internationale controle-instanties - mogelijk wordt gebruikt voor Franse kernwapens. En ook dat hergebruik van plutonium door het te verwerken in 'MOX'-brandstofstaven voor kerncentrales een doodlopende weg is. Argos baseert zich op een nieuw, nog niet gepubliceerd onderzoek van de Technische Universiteit Eindhoven over opwerking en hergebruik van plutonium.
VVD-Tweede Kamerlid J.D. Blauw zegt in Argos: "Het wordt tijd dat de minister van Economische Zaken gaat onderzoeken of opwerking nog wel de juiste wijze is om om te gaan met het afval van Borssele."
PvdA-Kamerlid F. Crone is verontrust over de uitkomsten van het Eindhovense onderzoek: "Ik ben nu zowel om economische als om veiligheidsredenen zeer somber dat er nu nog een toekomst is voor die hele MOX-strategie. Als het veel te duur is en tegelijkertijd geen veiligheidsgaranties geeft, vind ik dat ik samen met mijn collega's in de Kamer moet proberen om die contracten stop te zetten en het kabinet een analyse moet vragen wat we dan met dat plutonium doen en de veiligste en goedkoopste weg vinden. We hebben als Kamer altijd Kamerbreed gezegd: Nederlands plutonium mag nooit en nergens gebruikt worden als militaire optie voor de productie van kernwapens. Als daar nu een kans voor blijkt te zijn, dan moet het kabinet actie ondernemen om dat tegen te houden."
Groen Links-Kamerlid M. Vos: "Als er aanwijzingen zijn dat Euratom en het Internationaal Atoombureau (IAEA) geen toezicht houden, dan vind ik dat de Nederlandse regering daar een fors punt van moet maken. Het is te gek voor woorden. Voor mij is dat reden om hier direct vragen over te stellen aan de minister. Als blijkt dat dat toezicht zo slecht is, moet er ingegrepen worden."
Opgebrande splijtstofstaven uit de kerncentrale in Borssele worden opgewerkt in de Franse opwerkingsfabriek Cogema in La Hague. Daarbij wordt plutonium afgescheiden, dat niet alleen een uiterst giftige stof is maar ook grondstof voor de aanmaak van kernwapens. Nu ligt er in Frankrijk al een Nederlandse plutoniumberg van 900 kilo, maar in de komende decennia zal die uitgroeien tot meer dan 3000 kilo.
De contracten tussen Borssele en Cogema zijn gesloten in een tijd dat men verwachtte dat kweekreactoren, die werken op plutonium, de volgende generatie kernreactors zouden worden. Deze hoop op een nieuwe nucleaire toekomst met kweekreactoren werd in 1991 definitief de bodem ingeslagen. Toen viel het besluit dat de geplande snelle kweekreactor in het Duitse Kalkar nooit zou opengaan. Daarmee is deze wijze van hergebruik van plutonium weggevallen. Het is nu de vraag wat er wel met het plutonium moet gebeuren.
De nucleaire industrie heeft zijn hoop gevestigd op de verwerking van plutonium in zogenaamde MOX-(Mixed Oxide-) elementen voor kerncentrales. Maar het onderzoek van de Technische Universiteit Eindhoven laat niet veel van die MOX-optie over. Een van de onderzoekers, de fysicus Bart van der Sijde, zegt daarover in Argos: "Bij gebruik van een MOX-brandstofstaaf wordt maar een vijfde deel van het plutonium opgebrand en er blijft er toch nog vier vijfde deel achter." Ook is de MOX-optie volgens Van der Sijde economisch erg onaantrekkelijk. De weg via opwerking en MOX levert een veel te hoge prijs per kilowattuur op.
Directeur Den Boer van de kerncentrale in Borssele zegt in Argos sowieso te moeten doorgaan met de opwerking, omdat Borssele vast zit aan langjarige contracten. Volgens hem is het goedkoper door te gaan met de productie van plutonium via opwerking, ook al is er geen zinvolle bestemming voor. Greenpeace heeft dit economische argument voorgelegd aan een aantal financiële deskundigen. Die zeggen, aldus Jaap Rodenburg van Greenpeace, dat stoppen met opwerking 200 miljoen goedkoper is dan ermee doorgaan. Ook heeft Greenpeace juristen laten onderzoeken of Borssele onder de 'worgcontracten' zou uitkunnen. En volgens hen kan dat, namelijk door 'overmacht'. Rodenburg van Greenpeace: "Overmacht zou kunnen zijn dat de politiek ingrijpt en zegt: vanwege de milieuproblemen en de proliferatiegevaren en vanwege het feit dat we geen bestemming hebben voor het plutonium stoppen we ermee."
De wetenschappers van de Technische Universiteit uit Eindhoven kwamen tijdens hun onderzoek nog tot een andere, opzienbarende ontdekking. Het blijkt op geen enkele manier uit te sluiten dat tegen de wens van het hele Nederlandse parlement in Nederlands plutonium gebruikt wordt voor Franse atoombommen.
Onderzoeker Bart van der Sijde: "De moeilijkheid is dat we wel een redelijk systeem van controle hebben in alle niet-kernwapenstaten. De vijf kernwapenstaten waaronder Frankrijk zijn daarvan uitgezonderd. Frankrijk kan naar willekeur zeggen: hier mag je kijken en daar niet. De inspecteurs worden alleen toegelaten op het moment dat het plutonium nog in de staven zit. Als het plutonium eruit gehaald wordt zijn de inspecteurs niet welkom. Het is een onheldere situatie wat de vermenging van civiele en militaire aspecten betreft."
De toenmalige minister van Economische Zaken Van Aardenne zei tijdens een Kamerdebat over de opwerkingscontracten in 1980: "Door de reeds bestaande continue Euratom-controle kan het plutonium slechts gebruikt worden voor vreedzame doeleinden." Volgens onderzoeker Van der Sijde valt die garantie absoluut niet waar te maken.
De conclusie van Van der Sijde wordt ondersteund door een recent Frans onderzoek van World Information Service on Energy, WISE, in Parijs. In opdracht van dit bureau onderzocht de Duitse nucleaire deskundige Mycle Schneider hoe in Frankrijk de controles verlopen op het gebruik van plutonium voor civiele en militaire doelen. De Nederlandse politici die in navolging van minister van Aardenne geloven dat het Europese atoombureau Euratom ervoor zorgt dat het Nederlands plutonium zorgvuldig gescheiden wordt gehouden van het Franse kernwapenprogramma, zijn volgens hem niet goed geïnformeerd. Mycle Schneider: "Militair en civiel gebruik van kernenergie is in Frankrijk niet gescheiden. En Euratom controleert in Frankrijk helemaal niet op het onderscheid tussen civiel en militair gebruik van kerntechnologie. Ook vindt er in maar acht van de 103 nucleaire installaties waarin zich volgens de Franse regering materiaal bevindt afkomstig uit het buitenland, waaronder Nederland, controle plaats. Het controlesysteem legt kernwapenstaat Frankrijk dus geen strobreed in de weg. Het is zelfs mogelijk dat bij de recente Franse kernproeven op Moruroa Nederlands plutonium tot ontploffing is gebracht."
Volgens de onderzoekers van de Technische Universiteit Eindhoven moet de Nederlandse politiek nu de opwerking heroverwegen. Van der Sijde: "Het opwerkingsavontuur is nu nog maar tot de helft gevorderd. Als nu wordt besloten te staken met opwerking, zou nog de helft van het probleem wat te doen met het plutonium voorkomen kunnen worden."
--------
Inleidende teksten:
Tekst 1
Zingende en feestvierende actievoerders zaten afgelopen zaterdag weer even als vanouds in een tent in de regen bij de kerncentrale in Dodewaard. Dodewaard gaat dicht. En Borssele volgt in 2003. Het kernenergietijdperk lijkt in Nederland definitief ten einde.
Feest dus, maar een feest met een schaduwzijde. Want Nederland zit nog tot ver in de volgende eeuw vast aan de gevolgen van deze nu vervlogen nucleaire droom.
Argos onthult vandaag nieuwe feiten over het Nederlandse plutonium-probleem. Plutonium, niet alleen een van de meest giftige stoffen ter wereld, maar ook grondstof voor het aanmaken van atoombommen. Plutonium, dat vrijkomt bij de opwerking van opgebrande splijtstofstaven uit de Nederlandse kerncentrale in Borssele. Dat gebeurt in het Franse La Hague. Nu ligt er in Frankrijk al een Nederlandse plutoniumberg van 900 kilo, maar in de komende decennia zal die uitgroeien tot meer dan 3000 kilo. Want hergebruik van dit plutonium is niet mogelijk, zo blijkt uit een nieuw, nog niet gepubliceerd onderzoek.
Ook blijkt uit dit onderzoek dat het Nederlandse plutonium mogelijk voor Franse kernwapens wordt gebruikt. En dat komt door het falen van de internationale controle-instanties. Instanties waarin de Nederlandse regering het volste vertrouwen zegt te hebben. Net als directeur Ketting van de SEP, de Samenwerkende Elektriciteitsproducenten
tekst 2
De splijtstofstaven uit de kerncentrale in Borssele worden nog jarenlang opgewerkt in de Franse opwerkingsfabriek Cogema in La Hague. De contracten daarover zijn gesloten in een tijd dat men verwachtte dat kweekreactoren, die werken op plutonium, de volgende generatie kernreactors zouden worden. Deze hoop op een nieuwe nucleaire toekomst met kweekreactoren werd in 1991 definitief de bodem ingeslagen. Toen viel het besluit dat de geplande snelle kweekreactor in het Duitse Kalkar nooit zou opengaan. Het lijkt sindsdien logisch om de opwerking van de splijtstofstaven te stoppen. Want voor het plutonium dat daarbij vrijkomt, is nu geen bestemming meer. Toch stuurt de Zeeuwse elektriciteitsmaatschappij EPZ, de eigenaar van de kerncentrale in Borssele, nog elke maand een vrachtwagen met het hoogwaardig radioactief afval naar de firma Cogema in La Hague. Waarom, willen we weten van directeur Den Boer van de kerncentrale in Borssele.
tekst 3
Nu kweekreactoren definitief mislukt zijn, heeft de nucleaire industrie haar hoop dus gevestigd op iets nieuws: MOX-brandstofstaven waarin het plutonium wordt verwerkt. Maar in een nog niet gepubliceerd onderzoek van de technische universiteit Eindhoven wordt de Mox-optie vernietigend neergesabeld. Een van de twee Eindhovense onderzoekers in de kernfysicus Bart van der Sijde.
tekst 4
Het verwerken van plutonium in Mox-staven is, zo blijkt uit het Eindhovense onderzoek, duur, gevaarlijk en tot overmaat van ramp verdwijnt de groeiende Plutoniumberg er helemaal niet door. Directeur Den Boer van de kerncentrale in Borssele laat zich door dit soort onderzoeken niet van de wijs brengen.
Tekst 5
PR-functionaris Bas Smit leidt verslaggever Kees van den Bosch rond door de ingewanden van wat eigenlijk de vervulling van de nucleaire droom had moeten worden, de kweekreactor in het Duitse Kalkar, net over de grens bij Nijmegen. Het enorme Kalkar-complex, ooit gebouwd voor meer dan 10 miljard, is nu opgekocht door de Drentse pretparkondernemer Harrie van der Most die er zijn wildste jongensdromen uitleeft. Kernwasserwunderland heet het nu.
Tekst 6
Het plutonium kan niet meer naar Kalkar. Zoveel is duidelijk. MOX-staven maken van het plutonium is ook geen oplossing, dat blijkt uit het onderzoek uit Eindhoven. Toch blijft directeur Den Boer de splijtstofstaven naar Frankrijk sturen.
Tekst 7
Volgens Den Boer is het dus goedkoper door te gaan met de productie van plutonium ook al weet niemand er een zinvolle bestemming voor. Greenpeace heeft dit economische argument voorgelegd aan een aantal financiële deskundigen.
Tekst 8
Greenpeace stelt dat stoppen met opwerking 200 miljoen gulden goedkoper is dan ermee doorgaan. We vragen directeur Den Boer van de kerncentrale in Borssele om een reactie.
Tekst 9
Of stoppen met opwerking nu goedkoper is of niet, daarnaast blijft er nog het probleem dat de kerncentrale in Borssele zich contractueel verplicht heeft tot de opwerking van de splijtstofstaven bij Cogema. Nederland kan dus helemaal niet stoppen met opwerken, benadrukt directeur Den Boer. Maar is dat waar. Die vraag legde Greenpeace voor aan een aantal juridische experts. Jaap Rodenburg van Greenpeace:
Tekst 10
U luistert nog steeds naar radio 1, VPRO aan de Amstel, het programma Argos. Argos gaat vandaag over de Nederlandse plutoniumberg en de vraag of Nederland moet blijven doorgaan met het opwerken van opgebrande splijtstofstaven.
Drie nieuwe onderzoeken wijzen allemaal in dezelfde richting: stoppen met opwerken. Nederland kan onder de contracten uit, het levert zelfs geld op en plutonium verwerken in zogenaamde MOX-staven is een doodlopende weg. Maar als er inderdaad wordt besloten met opwerken te stoppen, wat moet er dan gebeuren met de opgebrande splijtstofstaven. Jaap Rodenburg van Greenpeace zei eerder in dit programma al dat ze opgeslagen kunnen worden bij de COVRA in Borssele. Daar ligt nu al het lagere radioactieve afval uit heel Nederland. Maar is het verantwoord daar ook die hoog radioactieve staven op te slaan, zo vragen aan COVRA-directeur Codée.
Tekst 11
Ook de onderzoekers van de Technische Universiteit Eindhoven komen tot de conclusie dat opslag van de splijtstofstaven in Nederland de beste oplossing is. Onderzoeker Danny Pantsters.
Tekst 12
De wetenschappers van de technische universiteit uit Eindhoven kwamen tijdens hun onderzoek nog tot een andere, opzienbarende ontdekking.
Het blijkt op geen enkele manier uit te sluiten dat tegen de wens van het hele Nederlandse parlement in, Nederlands plutonium gebruikt wordt voor Franse atoombommen.
Tekst 12
In een Kamerdebat over de opwerkingscontracten van Borssele in 1980 verklaarde de toenmalige minister van Economische Zaken Van Aardenne het volgende:
Tekst 13
Die uitspraak is niet in overeenstemming met de bevindingen van de Eindhovense atoomfysicus Van der Sijde:
Tekst 14
Deze conclusie wordt ondersteund door een recent Frans onderzoek van World Information Service on Energy, WISE, in Parijs. In opdracht van dit bureau onderzocht de Duitse nucleaire deskundige Mycle Schneider hoe in Frankrijk de controles verlopen op het gebruik van plutonium voor civiele en militaire doelen. De Nederlandse politici die in navolging van minister van Aardenne geloven dat het Europese atoombureau Euratom ervoor zorgt dat het Nederlands plutonium zorgvuldig gescheiden wordt gehouden van het Franse kernwapenprogramma, zijn niet goed geïnformeerd. Mycle Schneider:
Tekst 15
Ondanks het risico dat Nederland meewerkt aan het Franse kernwapenprogramma blijft de nucleaire industrie kiezen voor de doodlopende weg van de opwerking. De reden daarvoor is volgens de onderzoekers van de technische Universiteit Eindhoven dat de sector zich niet nog meer gezichtsverlies kan veroorloven. Er zijn al zoveel contracten getekend, zoveel fabrieken gebouwd en zulke grote investeringen gedaan dat de weg terug voor hen ondenkbaar is. Onderzoeker Bart van der Sijde:
Tekst 16
Als directeur Den Boer van de Kerncentrale in Borssele opnieuw kon kiezen zou hij zijn splijtstofstaven niet meer laten opwerken. Maar uit de nieuwe onderzoeken blijkt dat Nederland wel degelijk een keuze heeft. Volgens onderzoeker Bart van der Sijde is het nu het moment om die keuze te maken.
Tekst 17
De Eindhovense onderzoekers vinden dat de Nederlandse politiek de beslissing om de splijtstofstaven op te laten werken moet heroverwegen.
Argos legde de nieuwe feiten die nu bekend zijn geworden, voor aan een aantal Tweede Kamerleden. U hoort de reactie van Jan Dirk Blaauw van de VVD:
Tekst 18
Ook Ferd Crone van de Partij van de Arbeid toont zich ernstig verontrust.
Tekst 19
GroenLinks is altijd al tegen opwerking van splijtstofstaven geweest en is daarom ook voor heroverweging van de opwerking. Groen Links- Kamerlid Marijke Vos wil vooral meer duidelijkheid over het mogelijke gebruik van Nederlands plutonium in Franse atoomwapens.
Waarom ziet de nucleaire industrie niet in dat je moet stoppen met opwerken? Het zijn toch redelijke argumenten?