Kinderombudsvrouw: 'Er is geen politieke wil om het goed te regelen voor de Toeslagenkinderen'

Kinderen zijn net zo goed slachtoffer van de neerwaartse spiraal die gezinnen trof die ervan verdacht werden fraude te hebben gepleegd met de kinderopvangtoeslag. De armoede die hun ouders overviel door schuldsanering en loonbeslag, heeft veel kinderen hun jeugd ontnomen. De betreffende groep kinderen bevindt zich in de leeftijdscategorie van 0 tot 39 jaar.

De Rotterdamse kinderombudsvrouw Stans Goudsmit maakt zich, samen met haar collega Marianne van den Anker en collega’s in andere steden, hard voor de verbetering van het schadeherstel voor de kinderen en de jongeren van het Toeslagenschandaal.

In de regio Rotterdam-Rijnmond wonen de meeste slachtoffers van Nederland. In de gemeente Rotterdam zelf zijn inmiddels zo’n 5.000 ouders erkend als slachtoffer. Volgens Goudsmit laten de laatste cijfers zien dat er bij deze groep ouders 10.000 kinderen horen, waarvan ongeveer de helft onder de 16 en de andere helft erboven. Overigens zijn er in Rotterdam nog 5.000 ouders die wachten om dezelfde procedure te doorlopen. Landelijk hebben volgens de laatste cijfers van het Ministerie van Financiën van april dit jaar circa 25.000 kinderen een tegemoetkoming gekregen. 

Het Toeslagenschandaal leidde in veel gevallen tot een ongekende armoedeval in gezinnen, met alle gevolgen van dien, ook voor het leven van de betrokken kinderen. Oudere kinderen die ineens medeverantwoordelijk werden voor het reilen en zeilen in het gezin. Tieners met bijbaantjes om de huishoudportemonnee te vullen of die letterlijk op de kleintjes moesten letten, omdat er geen geld meer was voor kinderopvang. Meerderjarigen kregen soms de energierekening op hun naam, omdat ouders waren afgesloten. Ook de studiefinanciering Duo werd gebruikt voor eerste levensbehoeften voor het gezin, in plaats van voor de studie. Studies die soms weer werden afgebroken, omdat er te veel naast moest worden gewerkt of de stress te hoog was. Die stress droeg ook bij aan verstoorde gezinsrelaties, uithuisplaatsingen, kinderen die trauma’s opliepen en soms zelfs ontspoorden.

De Herstelwet Toeslagen, die eind 2022 in werking trad, regelt echter vooral het financiële herstel van ouders. Goudsmit: ‘De positie van de kinderen is onderbelicht, waarmee de rechtsbescherming voor kinderen onvoldoende is.’ 

Ouders die erkend worden als slachtoffer krijgen onmiddellijk een bedrag van 30.000 euro, ongeacht de schade. Voor hun kinderen is er de kindregeling, meerderjarigen krijgen 10.000 euro en jongere kinderen naar rato een lager bedrag. Voor ouders is de compensatie ‘veilig geld’, dat betekent dat schuldeisers er niet aan kunnen komen, voor de tegemoetkoming van de jongeren geldt dat niet. Ouders komen daarnaast in aanmerking voor kwijtschelding van publieke schulden en kunnen naar een commissie die de echte schade berekent en vergoedt, hun kinderen niet. ‘Kinderen kunnen niet zelfstandig een verzoek om schadevergoeding indienen, dat moet via de ouders en kan alleen voor minderjarige kinderen’, zegt Goudsmit. 

Meerderjarigen kunnen niet bij die Commissie Werkelijke Schade terecht. ‘Dat onderscheid tussen ouders en kinderen heeft nog een bijkomend effect. Jongeren snappen dat verschil niet, zeggen waarom mijn ouders wel en wij niet? Wij zijn toch als gezin slachtoffer geweest? En ouders zeggen, zolang mijn kinderen niet goed geholpen worden, is herstel voor ons ook nog ver weg. Dus help alsjeblieft ook onze kinderen.’ 

Ook gemeenten hebben in de Herstelwet een rol gekregen in de ondersteuning van Toeslagenslachtoffers op het gebied van bijvoorbeeld wonen, zorg en financiën. Maar het is maar net in welke gemeente je woont, of die hulp er ook echt is. In Rotterdam loopt het spaak door de huizencrisis, personeelsgebrek en wachtlijsten. ‘Gemeenten in de regio Rotterdam doen hun uiterste best om slachtoffers brede hulp te bieden, maar dat is behelpen zo lang er niet op landelijk niveau iets geregeld wordt voor het herstel van deze jongeren,’ zegt Goudsmit. 

Begin deze maand verscheen de voortgangsrapportage van het Ministerie van Financiën over de hersteloperatie. Stans Goudsmit is teleurgesteld. ‘We weten dat er helemaal nooit een Toeslagenschandaal was geweest als er geen kinderen zouden zijn en dan staat er tussen die 38 pagina’s minder dan één bladzijde over het herstel van de kinderen. Dat vind ik echt veel te mager.’

Eind juni is er een debat in de Tweede Kamer met staatssecretaris Aukje de Vries over de hersteloperatie. ‘Ik lees wel dat er voor het debat nog een brief komt over de schuldenproblematiek van jongeren, daar ben ik benieuwd naar, maar we weten al zo lang dat kinderen en jongeren schulden hebben, die aan herstel in de weg staan, dus het duurt me veel te lang.’ Volgens de Rotterdamse kinderombudsvrouw moeten kinderen, net als hun ouders, worden geholpen met het aflossen van hun schulden. ‘Dat dat niet in de herstelwet staat, laat zien dat er op landelijke niveau geen politieke wil is om het ook goed te regelen voor de kinderen.’