Eritrees regime haalt opnieuw geld op bij asielzoekers in Nederland

De ambassade deed een oproep om minimaal 100 euro bij te dragen aan de ‘strijd tegen corona’, en stuurde tijdens de lockdown vertegenwoordigers langs de huizen om dit geld te innen. Uit een lijst met betalingen die Argos in handen heeft, blijkt dat het regime in Nederland minstens 155.000 euro heeft ingezameld. “Het is nu aan minister Stef Blok om de betrokken Eritrese diplomaten uit te zetten”, aldus Tweede Kamerlid Sjoerd Sjoerdsma van D66.

‘We moeten het (virus) bestrijden voor het ons land vernietigt. Van deze strijd moeten we onze prioriteit maken! Wij vragen om een snelle betaling op onderstaand rekeningnummer.’
Met een affiche met die woorden, gevolgd door het rekeningnummer van het Eritrese consulaat in Nederland, startte op 5 april de nieuwste inzamelingsactie van het Eritrese dictatoriale regime in Nederland. ‘Minimale bijdrage is 100 euro voor iedereen die boven de 18 jaar is. Laat ons – de consequenties van deze dodelijke ziekte in acht nemend – meer dan dat bijdragen. […] Vergeet niet om je Eritrese ID-nummer te vermelden!’

Een dag later, op maandag 6 april om acht uur ’s avonds, is consul Solomon Mehari beschikbaar voor een Paltalk-videochat over de inzameling. Op Facebook schrijft de ambassade dat het ingezamelde geld bestemd is voor het Eritrese Ministerie van Gezondheid, zodat zij beschermde kleding en coronatesten kunnen kopen, en een behandeling zodra die beschikbaar is. In totaal waren er op dat moment 21 personen in Eritrea positief getest. Dat ligt niet alleen aan het feit dat er beperkt wordt getest. Het land is sinds 1 april in een volledige lockdown. Commerciële vluchten zijn gecanceld, en zelfs openbaar vervoer rijdt niet meer. Alles moet te voet. De paar corona-patiënten die er zijn hebben het virus volgens de regering meegenomen vanuit buurlanden Ethiopië en Sudan. Zij zijn na het oversteken van de grens meteen door de overheid in quarantaine geplaatst.

Het klinkt nobel: als diaspora gezamenlijk bijdragen om achterblijvers in het zeer arme moederland door een ernstige crisis heen te helpen. Het militaire regime van Eritrea is volgens mensenrechtenorganisaties echter een van de meest onderdrukkende regimes ter wereld. Sinds 1993 zijn er geen verkiezingen meer gehouden. Er is sprake van gedwongen slavernij, en qua persvrijheid scoort Eritrea nog slechter dan Noord-Korea.

Argos onthulde in april 2017 dat vertegenwoordigers van het Eritrese consulaat langs de deuren gingen om geld in te zamelen voor een conferentie van de jongerentak van Eritrea’s enige toegestane politieke partij. Wie weigerde te betalen kreeg ‘een kruis achter zijn naam’. ‘Praktijken die we kennen van een dictatuur’, reageerde Jasper van Dijk (SP). ‘Als je niet meedoet kom je op een zwarte lijst te staan, en als je niet oppast beland je in de gevangenis.’ Toenmalig minister van Buitenlandse Zaken Koenders riep de Eritrese ambassadeur op het matje. De Tweede Kamer nam een motie aan: als de Eritrese intimidatie niet stopte, moest de ambassade worden gesloten.  ‘Je bent niet voor niets uit zo’n land gevlucht’, zei Bram van Ojik (GroenLinks) ‘en vervolgens staat er iemand van het regime waarvoor je gevlucht bent bij je aan de voordeur en zegt: “ik wil graag even innen”.’

Een half jaar later legde Argos de hand op een geheime opname. Daarop was te horen hoe een asielzoeker consul Solomon Mehari vraagt om documenten die hij nodig heeft voor zijn asielprocedure. Mehari weigert. De asielzoeker krijgt alleen consulaire hulp als hij over alle jaren dat hij het land uit is 2% belasting betaalt over zijn inkomen, en ook nog eens een spijtbetuigingsformulier ondertekent. Dat is een formulier waarmee de vluchteling erkent dat hij spijt heeft dat hij uit Eritrea is gevlucht, en ‘bereid is zijn straf te aanvaarden’.

De maat was vol voor de Tweede Kamer en de toenmalige minister van Buitenlandse Zaken Halbe Zijlstra besloot dat Eritrea’s hoogste diplomaat Nederland moet verlaten. Het is een ‘hoogst uitzonderlijke maatregel’, aldus minister Zijlstra, omdat hij ‘een krachtig diplomatiek signaal’ wil afgeven dat Nederland niet gediend is van de Eritrese inzamelingen.

Nu blijkt dus dat het Eritrese regime opnieuw aan het inzamelen is. Deze keer met corona als excuus. Uit een lijst met betalingen die Argos in handen heeft, blijkt dat het regime in Nederland minstens 155.000 euro heeft ingezameld. Een deel van de donaties komt van aanhangers van het regime, of regime-gelieerde organisaties, zoals een Eritrese vereniging uit Amsterdam, en een vrouwenvereniging uit Rotterdam.

Maar op de betaallijst staan ook mensen die juist voor het Eritrese regime zijn gevlucht. Het gaat om honderden statushouders, maar ook om personen die nog in een asielzoekerscentrum wonen.

Bronnen binnen de Eritrese gemeenschap vertellen hoe vertegenwoordigers van het regime tijdens de lockdown langs de deuren gingen om het geld te innen. Eritrese asielzoekers ontvangen een vergoeding van 59 euro per week om eten, toiletspullen en beltegoed te kopen, daarom hoeven zij ‘maar’ 50 euro te doneren, net als studenten en kinderen. Statushouders moeten wel de volle mep betalen, ook als ze een bijstandsuitkering hebben. De inzamelaars vragen bewust om ‘cash’, zodat de betaling aan de ambassade niet zichtbaar is voor het UWV en de Nederlandse autoriteiten. Ook vertellen bronnen dat mensen die betaalden de volgende op de lijst moesten bellen. Als die de telefoon opnam, kon hij niet doen alsof hij niet thuis was als de inzamelaars een paar minuten later aanbelden.

Ook aan de lijst met betalingen is te zien dat de inzamelaars op deze manier langs de deuren zijn gegaan. Personen die bij elkaar in de buurt wonen staan in clusters op de betaallijst en betalen precies honderd euro.

Mirjam van Reisen, hoogleraar aan de universiteiten van Tilburg en Leiden en gespecialiseerd in Eritrea, geeft aan dat zij ook heeft gehoord over de recente collectes. “In een onderzoek naar de belastinginzamelingen onder de Eritrese diaspora is beschreven hoe geld-inzamelingen door het Eritrese regime verdwijnen in de zakken van mensen die aan de top staan. En de inzamelingen dienen nog een doel: ze helpen het Eritrese regime om Eritrese mensen hier opnieuw gedetailleerd in beeld te krijgen. Dat is belangrijke informatie voor een dictatuur.”

Personen die hebben betaald, geven aan dat zij onder druk zijn gezet. Er werd impliciet aangegeven dat niet betalen grote gevolgen heeft. Nieuwkomers zeggen dat zij geen consulaire diensten krijgen als zij niet betalen, en zij hebben vaak documenten nodig voor hun asielprocedure of voor gezinshereniging. Mensen met familie in Eritrea vertellen dat het voorkomt dat hun ouders of broers of zussen die daar nog wonen geen coupons krijgen. Die zijn nodig om schaarse goederen zoals olie en suiker te kunnen krijgen.

“Leden van de Eritrese diaspora, ook diegenen die zijn gevlucht, zijn zeer bang voor de repercussies van de lange arm van het regime als ze niet betalen”, zegt hoogleraar Van Reisen. “Ze zijn ook bang voor repercussies voor familieleden in Eritrea, die geen kant op kunnen. Uit pure nood dragen ze dan maar bij, ook al denken de meesten niet dat dit geld ooit in Eritrea terecht komt. Dat wordt ervaren als afpersing.” 

Aanhangers van het militaire regime in Eritrea lijken vaker uit zichzelf te betalen, zij doneren bovendien hogere bedragen.

Ondertussen is de situatie in Eritrea slechter dan ooit. Veel mensen sprokkelen hun avondeten bij elkaar door bijvoorbeeld uien of een ander product van eigen land te verkopen, en van de opbrengst andere voedingsmiddelen te kopen. Werken op het (eigen) stukje grond mag nog wel, maar de kleine winkeltjes zijn  - op straffe van een boete – gesloten.

Door de lockdown is er een tekort aan basisgoederen zoals (sorghum)meel, suiker en olie. De prijzen zijn sinds de coronacrisis verdubbeld. Ook is er gebrek aan brandstof. Ondermeer waterpompen draaien daarop, waardoor inmiddels ook alarm is geslagen over ernstige (drink)watertekorten. 

“Ik geloof niet dat er erge honger is”, zegt een van de personen die geld inzamelt voor het Eritrese regime. “Als er honger is komt het door de jarenlange sancties (opgelegd door het westen).’

Op de website van het Eritrese ministerie voor informatie worden wekelijks updates gegeven over de ingezamelde bedragen. Op 20 april wordt bekend gemaakt dat vanuit Nederland al 100.000 euro is gedoneerd. Op Onafhankelijkheidsdag deed consul Solomon Mehari een oproep om vooral nog veel meer geld te doneren. Ook in andere landen wordt geld opgehaald. Er komt geld uit Amerika, uit Dubai en Abu Dhabi, uit Kenia, Ethiopië, Djibouti en Sudan. Uit Israël en Italië. Overal waar Eritreeërs wonen, wordt ingezameld. De Eritrese ambassade in Duitsland verzamelde maar liefst 705.000 euro.

Toch is geen cent besteed aan voedsel of compensatie voor de bewoners die sinds de lockdown geen inkomen meer hebben. Dat vertellen bronnen die in contact staan met familie en vrienden in Eritrea, maar dat zegt ook de Eritrese regering zelf, in een persbericht van 13 oktober. ‘De sluiting van verschillende ondernemingen, specifiek in de dienstensector, en de ban op publiek transport, hebben gezorgd voor substantiële economische ontberingen’ […] ‘Om voor de hand liggende redenen kan de regering geen krediet verstrekken aan getroffen stads- of plattenlandshuishoudens of aan loonarbeiders in de particuliere sector die geraakt zijn door sluiting van ondernemingen.’

“Dit is nu de zoveelste keer dat we Eritrese diplomaten betrappen op wangedrag”, zegt Sjoerd Sjoerdsma van D66. “Vluchtelingen die uit Eritrea vertrokken zijn vanwege het repressieve regime worden hier in het veilige Nederland door diezelfde schurkenstaat lastiggevallen en afgeperst. Dat kan niet en dat mag niet. Die lijn heeft de Tweede Kamer al jaren geleden getrokken onder aanvoering van D66. Het is nu aan minister Stef Blok om die lijn te handhaven en om de betrokken Eritrese diplomaten uit te zetten.”

Ook Sven Koopmans (VVD) benadrukt dat dictatoriale intimidatie in Nederland onaanvaardbaar is. “Dat hebben wij Eritrea al vaker duidelijk gemaakt, inclusief door het uitzetten van een hoge diplomaat. In Nederland moet iedereen vrij zijn van onderdrukking. Ik zal het kabinet vragen deze praktijken te onderzoeken, contact op te nemen met de slachtoffers en alle nodige maatregelen te nemen.”

Minister Blok van Buitenlandse Zaken laat weten dat de Nederlandse regering het erg zorgelijk vindt dat er wederom berichten naar buiten komen over het onder dwang inzamelen van geld vanuit het Eritrese ambassadekantoor in Den Haag onder de Eritrese gemeenschap. “Als mensen hiervan slachtoffer zijn geweest, roepen we hen op hiervan aangifte te doen. Als er gegronde vermoedens van strafbare feiten bestaan, kan het OM onderzoek doen.”
Los daarvan zal Buitenlandse Zaken allereerst het ambassadekantoor in Den Haag om opheldering vragen. Minister Blok sluit verdere actie bovendien niet uit.

“Dit zijn draaideurdiplomaten”, zegt Pieter Omtzigt (CDA). “Ze blijven dit doen, maar zo werkt het niet. Belasting innen is voorbehouden aan de Nederlandse belastingdienst. Dit is afpersing. Het Openbaar Ministerie dient daar onderzoek naar te doen. Het is belangrijk dat zij ervoor zorgen dat Eritreeërs die zijn afgeperst echt veilig een verklaring kunnen afleggen. Hun namen mogen niet bij het regime in Eritrea komen. Dan betalen mensen liever die 100 euro, dan dat ze het risico nemen om hun familie daar in gevaar te brengen. Ik vind dat de mensen die gedwongen gedoneerd hebben hun geld moeten terugkrijgen.”

Ook Attje Kuiken (PvdA) en Jasper van Dijk (SP) willen dat het geld dat gedwongen is afgestaan wordt terugbetaald. Kuiken wil bovendien dat deze vorm van belastinginning wettelijk wordt verboden. “Schandalig dat dit soort praktijken van intimidatie en afpersing zich nog steeds voordoen, ondanks alle terechtwijzingen die het regime van Eritrea al heeft gehad. Dat in 2018 het ambassadehoofd werd uitgewezen heeft blijkbaar onvoldoende indruk gemaakt. Minister Blok moet in actie komen!”

“Deze praktijken zijn onaanvaardbaar”, zegt Van Dijk. “Als de chantage niet ophoudt, kan sluiting van de ambassade overwogen worden.”

Bram van Ojik (GroenLinks) oppert dat er een meldpunt moet komen. “Het is onacceptabel dat mensen in Nederland aan de voordeur worden geconfronteerd met dezelfde dictatuur waarvoor ze zijn gevlucht. Inmiddels is duidelijk dat reguliere aangiftes onvoldoende werken, terwijl landen als Eritrea - maar ook Turkije en China bij de Oeigoeren - dit soort intimidatiepraktijken ongehinderd volhouden. Een meldpunt is nodig om de drempel tot aangifte te verlagen, bescherming te bieden en bovendien te garanderen dat er iets gebeurt met de aangiftes. Daarbij zijn diplomatieke acties tegen de consul in kwestie nodig, in lijn van de acties van minister Zijlstra in 2018.”