Diplomaten uit de bocht

Bij de in totaal 22 verkeersdelicten, ernstige verkeerszaken, kan het bijvoorbeeld gaan om rijden onder invloed of doorrijden na een aanrijding. Buitenlanders met een diplomatieke status zijn onschendbaar en kunnen niet strafrechtelijk worden aangepakt. Ook zijn ze niet verplicht mee te werken aan een blaastest. Wel zorgt de politie ervoor dat ze in geval van bijvoorbeeld dronkenschap niet opnieuw in de auto stappen. 
 
Vertegenwoordigers van ambassades en internationale organisaties of hun familieleden waren de afgelopen jaren twintig keer betrokken bij andere delicten of incidenten: van een zedenzaak, openbare dronkenschap, verduistering, huiselijk geweld en vernieling tot 'schennis van de eerbaarheid' en bedreiging. Ook waren er twee zelfdodingen in 2017, bij twee verschillende internationale organisaties. Argos heeft de politiecijfers opgevraagd via de Wet openbaarheid van bestuur. 
 
Als diplomaten betrokken zijn bij een mogelijk strafbaar feit, kan de politie dit melden bij het ministerie van Buitenlandse Zaken. Zo zijn 21 van de 22 verkeersdelicten en een groot deel van de andere incidenten doorgegeven aan de Dienst Protocol en Gastland van het ministerie. Buitenlandse Zaken kan dan een laatste waarschuwing geven of zelfs om opheffing van de immuniteit vragen aan het thuisland van de diplomaat.
 
In de periode van 2016 tot en met 2019 vroeg Buitenlandse Zaken vier keer om opheffing van immuniteit. Twee van deze vier diplomaten vertrokken uit Nederland en de andere twee konden worden vervolgd door het Openbaar Ministerie. Ook gaf Nederland tien keer een laatste waarschuwing. Dit leidde tot de vrijwillige terugtrekking van drie diplomaten. In nog eens vier gevallen gebeurde dit op verzoek van Buitenlandse Zaken. Als een land geen gehoor geeft aan zo’n verzoek wordt een diplomaat tot Persona Non Grata verklaard. 

Tweede Kamerlid Michiel van Nispen (SP) noemt die aanpak 'onbevredigend' en heeft hierover Kamervragen gesteld aan ministers Ferd Grapperhaus (Justitie en Veiligheid) en Stef Blok (Buitenlandse Zaken). Van Nispen wil onder meer weten waarom Buitenlandse Zaken niet vaker heeft gevraagd om opheffing van immuniteit. Dat diplomaten niet kunnen worden vervolgd voor verkeersdelicten noemt hij ‘klassenjustitie’.

Als de politie een ‘onschendbare’ zelf aanpakt, dan kan dat grote diplomatieke consequenties hebben. De Haagse politie nam in 2013 de tweede man van de Russische ambassade Dmitri Borodin mee naar het bureau. Hij was dronken en zou zijn dochtertje hebben mishandeld nadat zijn vrouw eerder al in beschonken toestand enkele auto's had geramd. De Russische president Vladimir Poetin eiste excuses van Nederland en kreeg die ook. 
 
Toenmalig minister Frans Timmermans van Buitenlandse Zaken moest erkennen dat de Weense Conventie was geschonden. In dit verdrag is afgesproken dat diplomaten immuniteit genieten. Een paar weken na het incident met Borodin werd de tweede man van de Nederlandse ambassade in Moskou mishandeld in zijn huis. Deze mishandeling is nooit opgehelderd. 
 
Op verzoek van Buitenlandse Zaken geeft de politie inmiddels zelfs niet meer vrij uit welke landen ‘foute’ diplomaten afkomstig zijn. Volgens het ministerie kan dit de betrekkingen met die landen schaden. Uit een eerder Wob-verzoek bleek overigens nog wel dat in de periode 2012-2016 Russische en Ghanese diplomaten eruit sprongen, net als medewerkers van het Internationaal Strafhof en het Europees Octrooibureau. Samen waren zij verantwoordelijk voor ruim de helft van in totaal 35 verkeersdelicten in die periode.

In 2014 kondigde Buitenlandse Zaken aan een jaarlijks overzicht te gaan publiceren van ernstige (strafrechtelijke) incidenten en openstaande verkeers- en parkeerboetes, gespecificeerd per ambassade of internationale organisatie. In de hoop dat onder druk van mogelijke naming and shaming openstaande boetes alsnog zouden worden betaald. Zo’n ‘zwarte lijst’ is er ondanks de toezegging niet gekomen. Een woordvoerder laat weten dat het huidige systeem, dat vorig jaar is ingevoerd, goed werkt. De diplomaat ontvangt hierbij een door de minister ondertekende notificatiebrief waarin hij of zij wordt aangesproken op de verkeersovertreding en een verzoek tot vrijwillige betaling. ‘Publicatie van een ranglijst ligt daarom op dit moment niet voor de hand.’

Minister Blok van Buitenlandse Zaken schreef in juni in een brief aan de Tweede Kamer dat sinds de invoering van het nieuwe systeem het totale aantal lichtere verkeersovertredingen door buitenlandse diplomaten in Nederland met meer dan de helft is afgenomen: van zo’n 28 duizend in de periode mei 2018-april 2019 naar 13.500 in dezelfde periode een jaar later.

Met medewerking van David Davidson