Van Rijn beloofde de Kamer al in september er alles aan te zullen doen om de notulen te vinden. Aanvankelijk zei hij te hopen de resultaten van de zoektocht in januari te kunnen presenteren, waarop het overleg met de Kamer werd uitgesteld naar morgen. Maar vorige week, na vijf maanden zoeken, liet Van Rijn de Kamer weten nog niet klaar te zijn - zonder een nieuwe streefdatum te noemen.

‘Ik zal nog niet zeggen dat de staatssecretaris bewust iets achter houdt’, zegt Kamerlid Linda Voortman (GroenLinks). ‘Maar het is wel heel raar allemaal, deze zaak geeft mij een heel apart gevoel.’

De kwestie gaat om notulen van het zogeheten Directeurenoverleg Alcohol (DOA), een tot voor kort regelmatig overleg tussen afgevaardigden uit de alcoholindustrie (Heineken, Bacardi), de supermarktbranche (Centraal Bureau Levensmiddelenhandel – CBL; Ahold) en ambtenaren van de ministeries van VWS en Economische Zaken. Ook op 7 maart 2008 kwamen zij bij elkaar. Op de agenda stonden acht punten, maar in de notulen worden maar vijf punten genoemd; na pagina 1 houden de aantekeningen abrupt op.

Dat is pikant, omdat punt 7 van de agenda ging over een destijds nieuw apparaat waarmee de leeftijd kan worden gecontroleerd van klanten die alcoholhoudende drank willen kopen. En juist tegen dit apparaat, Ageviewers genaamd, hebben de supermarkten verboden kartelafspraken gemaakt waarmee het controlemiddel jarenlang buiten de deur is gehouden, oordeelde de rechter vorig jaar.

De Kamer wil nu graag weten wat tijdens die vergadering in 2008 over Ageviewers is besproken. Het overleg vond namelijk plaats vlak voordat de supermarkten hun kartelafspraken maakten. Werd tijdens het DOA-overleg al een voorschot genomen op het kartel? En zo ja, welke rol speelden de ambtenaren van VWS daar dan bij? Zij zaten immers als gelijkwaardige gesprekspartners aan tafel met de supermarktvertegenwoordigers.

‘Het is heel vreemd dat de notulen van alle DOA-overleggen compleet zijn, behalve uitgerekend deze’, zegt SP-Tweede Kamerlid Renske Leijten. ‘Ik wil weten wat daar is besproken. Als daar is besloten om in te zetten op de campagne ‘Nog geen 20? Laat je legitimatie zien’ en om een sluitend leeftijdscontrolesysteem als Ageviewers links te laten liggen, dan is VWS medeverantwoordelijk voor het kartel. Want de rechter heeft die hele campagne waaraan de overheid heeft meegewerkt nietig verklaard.’

Linda Voortman: ‘Ik wil weten wat er op die tweede pagina staat. En ik wil ook weten of de inhoud van die pagina de reden is dat die maar niet wordt gevonden.’

Feit is dat de supermarktbranche zich tijdens een ander (later) DOA-overleg met VWS-ambtenaren negatief over het Ageviewers-systeem heeft uitgelaten. Feit is ook dat Ageviewers nooit grote sympathie heeft gewekt bij VWS, terwijl onderzoeken aantonen dat dit systeem zeer effectief is; bijna niemand die jonger is dan 18 lukt het om alcohol te kopen zodra de verkoper Ageviewers gebruikt.

Op dit moment lukt het verkopers maar zeer matig om de wet na te leven, die verkoop van alcohol aan jongeren onder de 18 verbiedt. Diverse partijen in de Tweede Kamer, de ChristenUnie voorop, hebben er daarom bij de staatssecretaris voor gepleit verkopers van alcohol te verplichten om uitsluitend ‘effectieve leeftijdscontrolesystemen’ in te zetten. Maar Van Rijn vindt dat de verkopers, ondanks de slechte nalevingscijfers, zelf mogen besluiten welke middelen zij inzetten.

Leijten vraagt zich af of Van Rijn de ontbrekende tweede pagina van de DOA-notulen wel wil vinden. ‘Ik weet zeker dat ie pagina ergens ligt. Maar hij wordt niet gevonden omdat er bewust niet naar wordt gevraagd.’

Zij ziet overeenkomsten met het verdwenen bonnetje van de Teevendeal. ‘Wat in die kwestie rond het bonnetje is gebeurd, is hier ook gaande: niet alles aan de Kamer vertellen, voorkomen dat het niet boven tafel komt. Maar ja, krijg daar maar eens een vinger achter.’

Van Rijn heeft tijdens het vorige overleg met de Kamer, in september, aangegeven dat hij de Auditdienst Rijk zou vragen om de notulen te zoeken. Maar later bleek dat hij niet de auditdienst het onderzoek laat doen, maar zijn eigen ambtenaren van VWS. Tot verbazing van Ageviewers-directeur Dirk Benschop: ‘Waarom is dat? De auditdienst mag nu alleen nog achteraf kijken of die ambtenaren hun werk goed hebben gedaan. Dat is bizar.’

Een ander opmerkelijk aspect van het onderzoek schuilt in de precieze opdracht die Van Rijn heeft gegeven. Aan de Kamer schrijft de staatssecretaris dat bij de zoektocht naar de notulen de mailaccounts zullen worden doorgespit van alle VWS-medewerkers die zich destijds bezighielden met het alcoholbeleid ‘en nu nog voor VWS werken’. Impliciet geeft de bewindsman daarmee aan dat níet gekeken zal worden in de mailaccounts van VWS-ambtenaren die inmiddels bij het ministerie zijn vertrokken. Volgens oud-VWS-medewerker Kaj Hollemans werkt op dit moment geen enkele ‘alcohol-ambtenaar’ uit 2008 meer bij VWS. Als dat klopt, heeft de onderzoeksopdracht van Van Rijn dus betrekking op welgeteld nul mailaccounts, en stond vanaf het begin al vast dat er niets kan worden gevonden.

Als het gaat om verdwenen documenten, heeft de ‘afdeling alcoholbeleid’ van VWS sowieso een naam hoog te houden. Argos onthulde eind 2015 al dat een leidinggevende ambtenaar opdracht had gegeven om een aantal onwelgevallige mails te verwijderen, zodat die niet naar buiten zouden komen indien iemand de stukken zou willen inzien met een beroep op de Wet openbaarheid van bestuur (Wob). Het ministerie van VWS probeerde destijds eerst de schuld van deze verdwijntruc in de schoenen te schuiven van de uitvoerende ambtenaar. Later moest staatssecretaris Van Rijn tegenover de Kamer toegeven dat de leidinggevende inderdaad opdracht had gegeven ‘mails terug te halen’.

Onduidelijk is nu wanneer de zoektocht naar pagina 2 van de notulen is afgerond. Gek genoeg heeft VWS al wel toegegeven dat het notulen heeft. In een mail aan Dirk Benschop van Ageviewers schrijft een ambtenaar van het ministerie in september 2016: ‘Het klopt dat VWS over de documenten beschikt.’ Uit de stukken die tot nu toe openbaar zijn gemaakt, blijkt dat het Centraal Bureau Levensmiddelenhandel in 2014 de notulen van 7 maart 2008 als bijlage in een mail aan een ambtenaar van VWS heeft gestuurd. Zit daar pagina 2 wel bij? Dat zou Benschop graag weten. Hij probeert al maanden met een beroep op de Wob de notulen te pakken te krijgen. Tot dusver zonder succes: VWS heeft alleen de mail openbaar gemaakt, de bijlagen niet.

Voorlopig blijft dat zo. Hoewel alle wettelijke termijnen inmiddels zijn verstreken, heeft VWS Benschop laten weten voorlopig geen besluit te nemen over het vrijgeven van de notulen. Reden: de Auditdienst Rijk doet momenteel onderzoek naar de onvindbare tweede pagina, waardoor de Wob-ambtenaar van VWS het ‘niet opportuun’ acht om tussentijds een besluit te nemen.

Let wel: de ambtenaar verwijst in zijn brief aan Benschop niet naar de wet, laat staan naar een specifiek artikel in de Wob dat hem de mogelijkheid biedt om het besluit uit te stellen. Hij acht het slechts ‘niet opportuun’.

Benschop heeft hiertegen inmiddels beroep aangetekend bij de rechtbank.