Gerechtshof: geen supermarktkartel tegen leeftijdscontrolesysteem

Producent van Ageviewers vecht vonnis aan bij Hoge Raad

Supermarkten hebben toch geen kartel gevormd tegen het leeftijdscontrolesysteem Ageviewers. Dit heeft het gerechtshof in Den Haag gisteren bepaald in de hoger beroepszaak die branchevereniging CBL en supermarktketen Jumbo hadden aangespannen. Het hof herziet met zijn vonnis een uitspraak van de Haagse rechtbank. Die oordeelde vorig jaar dat de supermarkten onderling verboden afspraken hebben gemaakt waarmee Ageviewers buiten de deur wordt gehouden. De producent van Ageviewers gaat de uitspraak van het hof aanvechten bij de Hoge Raad.

Ageviewers is een apparaat waarmee de leeftijd van kopers van alcohol en tabak wordt gecontroleerd door een operator op afstand, via een videoverbinding. Onderzoeken tonen aan dat verkopers met zo’n systeem vrijwel nooit meer de wet overtreden door alcohol en tabak te verkopen aan klanten onder de 18 jaar.

Supermarkten behoren tot de belangrijkste verstrekkers van alcohol. Maar de wettelijke naleving van de leeftijdsgrens is al jaren belabberd; ondanks trainingen van caissières en andere maatregelen lukt het jongeren onder de 18 nog steeds vrij eenvoudig om bier of wijn te kopen. Toch weigeren grote supermarktbedrijven als Albert Heijn, Jumbo en Spar om Ageviewers in te voeren. Volgens hen is het controlemiddel klantonvriendelijk.

Dirk Benschop van Ageviewers bestrijdt dit. Hij is ervan overtuigd dat supermarktbedrijven zijn product boycotten uit vrees voor omzetdaling. Benschop wijst daarbij naar een gezamenlijke afspraak van de concerns uit 2008. Daarin staat dat supermarkten die zijn aangesloten bij branchevereniging CBL, de leeftijd van klanten laten controleren door de kassamedewerker. Door deze afspraken staat Ageviewers per definitie buitenspel, meent Benschop, want de leeftijdscontrole geschiedt bij zo’n systeem juist niet door de caissière maar door een controleur op afstand.

De rechter ging vorig jaar volledig mee in die redenering: de supermarkten handelden in strijd met de wet op de mededinging en de CBL-code werd nietig verklaard. Maar de raadsheren van het gerechtshof oordelen nu anders. Volgens het hof biedt de code voldoende ruimte aan supermarkten om Ageviewers aan te schaffen. Dat dit in de praktijk niet gebeurt, heeft volgens het hof vooral te maken met het feit dat supermarktconcerns het controlesysteem (al dan niet terecht) klantonvriendelijk vinden.

Benschop is zeer teleurgesteld in het vonnis. ‘Dit is half werk van het hof. Het slaat de plank bijvoorbeeld volledig mis als het gaat om de beoordeling van de bewoordingen in de kartelafspraak. Het hof zegt: de supermarkten hebben weliswaar afgesproken dat de leeftijd moet worden gecontroleerd door kassamedewerkers maar die afspraken sluiten Ageviewers niet uit omdat supermarkten ook aanvullende maatregelen mogen nemen bij de leeftijdscontrole. Maar het Ageviewers-systeem kan helemaal niet functioneren als aanvulling op de controle door kassamedewerkers. Het zijn twee wezenlijk verschillende manieren van controleren, die elkaar uitsluiten: óf je laat de caissière controleren, óf een controleur op afstand, via een videoverbinding. Als je het ene kiest, kun je niet ook nog het andere kiezen – ook niet als aanvulling. Dus als supermarkten afspreken om de leeftijd te laten controleren door de caissière, sluiten ze Ageviewers wel degelijk uit.’

Benschop wijst er ook op dat de afspraken in 2008 werden gemaakt en vier jaar later zijn aangepast. ‘Pas in 2012 is eraan toegevoegd dat supermarkten zelf aanvullende maatregelen mogen nemen. In de periode tussen 2008 en 2012 bestond die mogelijkheid dus niet. Maar het hof zegt over die eerste vier jaar helemaal niets. Dat is bizar.’