--------------------------------------------------------------------------------------------------
Gastcolumn van Remco Breuker, hoogleraar Koreastudies aan de Universiteit Leiden
--------------------------------------------------------------------------------------------------
Het beeld van Noord-Korea moet drastisch worden bijgesteld na onthullingen van hooggeplaatste overlopers, schrijft hoogleraar Koreastudies Remco Breuker.
‘Hier is geschiedenis geschreven’, zei een deelnemer aan de Noord-Koreaanse eliteballingenconferentie aan de Universiteit Leiden na afloop. Een sentiment dat door meer aanwezigen gedeeld werd. Zeven mensen die tot hun vlucht uit Noord-Korea in de absolute top van het regime hebben meegedraaid, gaven een inkijk in de hoogste machtsstructuur van het land. Een land waarvan de VN pas nog hebben gezegd dat de mensenrechtenschendingen er vergelijkbaar zijn met die in Nazi-Duitsland.
Deze ex-diplomaten, ambtenaren van de inlichtingendienst, topmilitairen en partijbonzen bezitten inzichten en ervaringen die niemand anders buiten Noord-Korea heeft. Ze hebben gewerkt met Kim Il Sung, Kim Jong Il en de huidige hoogste machthebbers. Hun komst naar Leiden, om daar in alle vrijheid te kunnen praten over hoe Noord-Korea aan de top in elkaar zit, was dan ook een wereldprimeur. Het regime staat op instorten, is hun inschatting. En opperste Leider Kim Jong Un heeft in werkelijkheid weinig te zeggen. Nu blijkt dat hij tijdens de conferentie al twee weken ‘zoek' was. En dat is hij nog steeds.
Gedwongen door hun geweten, aanstaande zuiveringen of het plotselinge inzicht dat de rest van de wereld er heel anders uitzag dan Noord-Korea, zijn deze zeven uit Pyongyang gevlucht. Met medeneming van een mengeling van kennis, inzicht en ervaring en bovendien een nog altijd functionerend netwerk dat zich uitstrekt tot in het noorden. Dat alles heeft ervoor gezorgd dat zij van onschatbare waarde zijn geworden voor de analyse van Noord-Korea en de formulering van een Noord-Koreabeleid.
Hun belangrijke werk in het zuiden moeten zij echter vanuit de schaduwen doen, uit angst voor represailles door hun voormalige collega’s in Pyongyang. Het besef dat zijzelf en hun in het noorden achtergebleven familie en vrienden groot gevaar zouden lopen, maakt het de facto onmogelijk om een leven in het openbaar te leiden, zoals de andere 27 duizend Noord-Koreaanse ballingen in Zuid-Korea (die in Noord-Korea gewone burgers waren: boeren, soldaten, ambtenaren, arbeiders) dat wel kunnen.
Hun verborgen leven in de coulissen van de Noord-Koreapolitiek bemoeilijkte tot nu toe de wereldwijde erkenning van hun inzichten en analyses. En de taalbarrière - dit zijn mensen die eerder Russisch, Chinees en Japans spreken dan Engels – maakte het nog ingewikkelder. Gevolg: de analyses die deze ballingen maakten, stonden soms haaks op de analyses die in de rest van de wereld gemaakt werden.
De taalbarrière werkte twee kanten uit. Niet alleen konden westerse wetenschappers vaak geen kennis nemen van de Koreaanstalige publicaties van deze ballingen, ook wisten de ballingen zelf niet welke kloof er bestond tussen hun kijk op zaken en de manier waarop er in het algemeen in het westen over Noord-Korea werd gedacht. Maar nu weten ze het wel. En weet ik wat ik niet wist. Ik ben zelf met open ogen gevallen voor de van te voren door Pyongyang opgezette structuren en instanties om juist met mensen als ikzelf te praten. Over de effectiviteit van directe onderhandelingen met het regime denk ik nu heel anders. Als wetenschap je iets bijbrengt, is dat de eigen feilbaarheid, bleek weer eens.
Het besef dat over bepaalde fundamentele zaken over het Noord-Koreaanse regime onwetendheid heerste, sloeg in als een bom. Het ging echt om grote kwesties, zoals de vraag wie de macht heeft, waar de echte beslissingen worden genomen en waarom de strafkampen een noodzakelijk en onvermijdelijk gevolg van het Noord-Koreaanse systeem zijn. Jang Jin-sung, bekend als de voormalige hofdichter van Kim Jong Il en schrijver van de internationale bestseller Dear Leader, was in 2010 al in de openbaarheid getreden om meer ruchtbaarheid te geven aan het echte Noord-Korea.
Het probleem was namelijk dat deze eliteballingen erachter waren gekomen dat er drie Noord-Korea's waren. Twee daarvan kenden ze al: het fictieve Noord-Korea van de propaganda en het echte Noord-Korea waarin ze zelf hadden geleefd. Nu bleek er een derde, al even fictief Noord-Korea te zijn: het Noord-Korea dat was samengesteld door westerse wetenschappers, beleidsmakers en journalisten op basis van brokjes informatie (vaak ook nog naar het Engels vertaald in Pyongyang zelf) en projecties en noties van buitenaf. Jang stelde het zich tot doel om de veelheid van Noord-Korea's weer tot één te reduceren, wetende dat effectief Noord-Koreabeleid alleen zo gemaakt kan worden.
Natuurlijk was er meer nodig dan de wil (en moed) van de eliteballingen zelf om hun verhaal te komen doen. De conferentie was niet mogelijk geweest als de Zuid-Koreaanse overheid niet expliciet toestemming zou hebben gegeven. Die toestemming kwam er omdat ook Seoul zich zorgen lijkt te maken over de kloof tussen de verschillende Noord-Korea's die er in de wereld bestaan.
Eén Noord-Korea is immers al meer dan genoeg. Om er meer te bedenken overschrijdt de grenzen van het masochisme en van het betamelijke. De continue mensenrechtenschendingen in de Noord-Koreaanse strafkampen zijn zodanig erg dat alles wat belemmerend werkt op het vinden van praktische oplossingen ten sterkste tegengegaan moet worden.
Dat zeven van de hoogste voormalige leden van het Noord-Koreaanse regime openhartig kwamen praten over het land dat zij van binnenuit kennen, was uniek. Zelfs in Zuid-Korea is dit nog nooit gebeurd. Dat enkelen van hen dit anoniem deden omdat ze nog nooit met de media of überhaupt met mensen van buiten hun directe omgeving hadden gepraat, was zodanig zonder precedent, dat niet iedereen geloofde dat het kon. Totdat het gebeurde.
Maar de echte primeur lag wat mij betreft ergens anders. Namelijk in het feit dat honderden wetenschappers, beleidsmakers, politici, journalisten, andere professionals en met name studenten kwamen luisteren naar deze stemmen en serieus namen wat er werd gezegd. Voordat Noord- en Zuid-Korea verenigd kunnen worden, zullen toch eerst de verschillende Noord-Korea's die er in de internationale wereld rondzwerven verenigd moeten worden. De eliteballingen spelen daar een belangrijke rol in.
beter begrip
Net zoals zij ook een cruciale rol spelen in het proces naar een eventuele hereniging. In die zin is er echt geschiedenis geschreven: iets wat vooraf onmogelijk werd geacht vond niet alleen plaats, maar legde de fundamenten voor een beter begrip van Noord-Korea en een realistischer, werkbaarder Noord-Koreabeleid. Misschien is het andere, vrijere Noord-Korea dat Jang Jin-sung binnen vijf tot zeven jaar zei te verwachten niets anders dan geschiedenis in wording.
Drie weken na de conferentie is Noord-Korea volop in het nieuws. Kim Jong Un is nog steeds zoek, er heeft een uniek impromptu bezoek van de echte machthebbers in Pyongyang aan Seoul plaatsgevonden, Noord-Korea biedt aan over mensenrechten en kernwapens te praten. De vooroordelen ten opzichte van de eliteballingen zijn er nog (“Ze hebben een politieke agenda” is de meeste gehoorde: ik mag het hopen, het gaat immers om Noord-Korea!), maar Jang is op CNN geweest en de denkbeelden van de eliteballingen zijn verschenen in media in meer dan 50 verschillende talen. Gaat Noord-Korea veranderen? Valt het regime? Ik weet het niet, maar het loont om even te vragen wat Jang en zijn collega’s denken.