5 augustus 2018

Louis van Gaal

Louis van Gaal (Amsterdam, 1951) is oud-voetballer en Nederlands meest succesvolle voetbalcoach.

De hele aflevering is niet meer terug te kijken vanwege rechtenbeperkingen. De losse gesprekken zijn hieronder wel nog beschikbaar.

Hij was de architect van het succesvolle Ajax dat in de eerste helft van de jaren 90 drie keer landskampioen werd en de UEFA Cup, de Champions League en de Wereldbeker won. In het buitenland won Van Gaal landstitels met FC Barcelona en Bayern München. In 2009 werd hij verrassend landskampioen met AZ en in 2014 leidde hij het Nederlands Elftal naar de derde plaats op het WK in Brazilië. Nadat hij in 2016 ontslagen werd bij Manchester United trok hij zich met zijn vrouw Truus terug in Portugal.

Aloysius van Gaal groeit op als jongste in een katholiek gezin met negen kinderen in de Amsterdamse Watergraafsmeer. Een ‘spelletjesgezin’, waar eindeloos geklaverjast wordt, waarbij Louis de fanatiekste van allemaal is. Vader Van Gaal, is vertegenwoordiger bij de Steenkolen Handels Vereniging, overlijdt als Louis elf jaar oud is. Louis zet in op een voetbalcarrière bij Ajax en meldt zich daarnaast aan voor de Academie voor Lichamelijke Opvoeding.

‘Het is een eer om gevraagd te worden. Hoewel het niet als een verrassing kwam, want vorig jaar was ik ook al gevraagd! Het zal een avond zijn over de mens en de coach Louis van Gaal. Voor mijn familie zal het herkenbaar zijn, voor de rest van Nederland eventueel een openbaring.’

Gymleraar Van Gaal breekt als voetballer niet door bij Ajax. Met zijn eerste vrouw Fernanda verhuist hij naar België, waar hij vier jaar bij FC Antwerp speelt. Later, in de jaren tachtig, is Van Gaal een vaste waarde bij de Rotterdamse club Sparta. Nadat Van Gaal zijn spelerscarrière afsluit, groeit hij van assistent-trainer bij AZ en Ajax uit tot hoofdcoach van de Amsterdamse club.

In 1993 wordt Van Gaal getroffen door groot persoonlijk drama. Bij zijn vrouw Fernanda wordt alvleesklierkanker geconstateerd, en binnen enkele maanden overlijdt zij aan de gevolgen van deze ziekte. Van Gaal voedt zijn twee dochters vanaf dat moment alleen op.

coach

Wat hem als speler niet gelukt is, doet Van Gaal als coach: successen vieren met Ajax. Ruim twintig jaar nadat hij de club als speler verliet leidt hij het jonge elftal van Ajax in 1995 naar winst in de Champions League. Daarna coacht hij onder meer FC Barcelona, Bayern München en Manchester United. In 2009 weet hij het ‘kleine’ AZ uit Alkmaar kampioen van Nederland te maken. Van Gaal is tweemaal bondscoach van Nederland. De eerste keer loopt dat uit op een echec: het elftal van Van Gaal weet zich niet te plaatsen voor het Wereldkampioenschap in 2002. In 2014 neemt hij revanche door met Oranje derde te worden op het WK in Brazilië. 

Van Gaal is niet alleen bekend bij voetballiefhebbers. Tijdens persconferenties uit hij zich regelmatig emotioneel, stekelig of ronduit vijandig richting de pers. Naar eigen zeggen is dat vooral bedoeld om zijn spelers te beschermen.

Van Gaal zegt in het voorjaar van 2018 geen brandende ambities meer te hebben in het trainersvak: ‘Alles wat ik wilde is bereikt’. Toch blijft hij zich bezinnen op zijn toekomst en speculeert hij op het aangaan van een laatste uitdaging als voetbalcoach.

Louis van Gaal is de tweede Zomergast van 2018. Janine Abbring praat met hem op zondag 5 augustus om 20.15 uur op NPO 2.

Titanic

James Cameron, 20th Century Fox, 1997

Louis van Gaal opent de avond met een scène uit de film Titanic (1997). We zien de geliefden Rose (Kate Winslet) en Jack (Leonardo DiCaprio) aan het einde van de film, drijvend op een wrakstuk, wanneer zij hem noodgedwongen los moet laten en Jack in de diepte van de ijskoude zee glijdt. Louis van Gaal zag Titanic aan het begin van zijn relatie met zijn huidige vrouw Truus, in Barcelona, toen hij daar net trainer was geworden.

Een kwartje per seconde

AVRO, 1960

Onder leiding van presentator Lou van Burg werd in 1960 en 1961 de spelshow Een kwartje per seconde uitgezonden, de Nederlandse variant van de Oostenrijkse spelshow Jede Sekunde ein Schilling - eveneens bedacht en gepresenteerd door Van Burg. In het spel kon de deelnemer een kwartje per seconde verdienen zolang ze vragen goed beantwoorden. Kenmerkend aan het melige programma was dat er werd gegooid met pannenkoeken en taart. In het fragment dat Louis van Gaal laat zien moet een dame binnen bepaalde tijd pannenkoeken van een lopende band verplaatsen naar tien tafeltjes en als ze te langzaam is krijgt haar man de pannenkoek op zijn gezicht. Een kwartje per seconde is één van de eerste televisieherinneringen van Louis van Gaal.

Herdenking John. F. Kennedy

Polygoon, 1963

Toen Louis van Gaal twaalf jaar was en zijn vader enkele maanden geleden was overleden, werd de Amerikaanse president John F. Kennedy vermoord. Het nieuws verspreidde zich snel over de wereld. In dit fragment uit het Polygoonjournaal wordt verslag gedaan van de herdenking in Nederland, enkele dagen na de moord. We zien een bomvolle Dam, lange rijen bij het condoleanceregister en vlaggen halfstok. De jonge Van Gaal had diepe bewondering voor de Amerikaanse president.

Peyton Place

Walter Doniger, 20th Century Fox, 1964

Een van de eerste langlopende Amerikaanse soapseries in de jaren 60 was Peyton Place. De serie volgde na twee succesvolle boekverfilmingen: Peyton Place en Return to Peyton Place. In Nederland werd de serie door de AVRO uitgezonden. De serie volgt verschillende personages rondom relaties, vreemdgaan, ongewenste zwangerschap en familieproblemen. In dit fragment zien we Betty (Barbara Parkins) aan Rodney (Ryan O’Neal) vertellen dat ze zwanger is, nadat Rodney haar eerder had verteld niet meer met haar om te willen gaan. Louis van Gaal keek deze serie na de dood van zijn vader als gezelschap voor zijn moeder.

Opening ALO

Polygoon, 1968

Louis van Gaal was van 1977 tot 1988 gymleraar op het Don Bosco College in Amsterdam. Om zover te komen studeerde hij aan de Academie voor Lichamelijke Opvoeding (ALO), waar hij zich op zijn zeventiende aanmeldde. In 1986 kreeg deze opleiding een nieuw gebouw aan de Willinklaan in Amsterdam. In dit fragment van het Polygoonjournaal zien we welke nieuwe mogelijkheden dit gebouw had; onder andere ruime speelvelden buiten en ramen in het zwembad om de bewegingen van zwemmers goed te kunnen bestuderen. In het nieuwsitem zijn verschillende leraren te zien waar Van Gaal nog les van heeft gehad.

Louis van Gaal als jonge voetballer (onderste rij, midden)

Het Spel en de Knikkers

KRO, 1977

Nadat Van Gaal de Academie voor Lichamelijke Opvoeding afrondde, trouwde hij met zijn jeugdliefde Fernanda en verliet hij Ajax en Amsterdam voor een buitenlands avontuur. Bij FC Antwerp zagen ze het wel zitten met de jonge Amsterdammer. In de vier jaar dat Van Gaal bij Antwerp speelde werden zijn twee dochters geboren. De thuisbasis van FC Antwerp was het Bosuilstadion. KRO maakte deze korte sfeerimpressie van het stadion voorafgaand aan de WK-kwalificatiewedstrijd België - Nederland op 26 maart 1977. We zien de grauwe gebouwen in de omgeving van het stadion, de kleedkamers en de kenmerkende rode voetbaltenues aan de waslijn. Enkele maanden na deze wedstrijd keert Louis van Gaal terug naar Nederland om als gymleraar aan de slag te gaan en te voetballen bij Telstar in IJmuiden.

Retour Madrid

Bert Haanstra, 1967

In de documentaire Retour Madrid volgt filmmaker Bert Haanstra de voorbereidingen van de voetbalwedstrijden van Ajax tegen Real Madrid in de Europa Cup. Een bijzondere gelegenheid om een kijkje achter de schermen te kunnen nemen in de voetbalwereld. Zo zien we in het fragment een wedstrijdvoorbereiding van Ajax-coach Rinus Michels, die gewoonlijk besloten is. Retour Madrid had een grote voetbalfilm moeten worden die een heel seizoen van Ajax in beeld brengt, maar al in de eerste ronde van de Europa Cup voor Landskampioenen wordt de Amsterdamse club uitgeschakeld. Met de opnames heeft Haanstra daarom maar een korte film gemaakt. Louis van Gaal koos dit fragment uit omdat hij veel respect heeft voor Michels en zijn werkwijze. Rinus Michels was een groot voorbeeld voor Van Gaal: al op jonge leeftijd stond hij aan de rand van het veld (hij woonde in de buurt) om naar het trainerstalent van Michels te kijken. In beeld zie je onder andere Johan Cruijff, Piet Keizer, Sjaak Swart en Henk Groot, die ook een groot idool was van Van Gaal.

De documentaire Retour Madrid is maandag 6 augustus te zien op NPO 2 Extra om 20.30 uur.

Brandpunt Reporter

Dirk Jan Roeleven, KRO, 1992

Bryan Roy voetbalde van 1987 tot 1993 bij Ajax. Hij was een publiekslieveling vanwege zijn sierlijke en intuïtieve spel - en hij zag er goed uit. Toen Louis van Gaal in 1991 coach van Ajax werd begon hij te bouwen aan zijn team en stelde hij andere eisen aan zijn spelers. Bryan Roy voldeed in de ogen van Louis van Gaal niet aan de eisen en in het najaar van 1992 maakte Van Gaal bekend dat Roy overbodig was bij Ajax. Naar aanleiding hiervan maakte KRO’s Brandpunt Reporter een uitzending over Bryan Roy. Een aantal voetbalkenners en -liefhebbers, onder andere commentator Hugo Walker en schrijver Adriaan Morriën, prijzen Bryan Roy de hemel in met vergelijkingen in de overtreffende trap. Voor Louis van Gaal is dit fragment typerend voor de houding van de media in de voetbalwereld: ze interesseren zich niet in de motivatie achter zijn keuzes maar richten zich op conflict en randzaken.

Moneyball: coaches-vergadering

Bennett Miller, Sony Pictures, 2011

Moneyball (2011) is de keuzefilm van Louis van Gaal en is gebaseerd op een waargebeurd verhaal, waarover in 2003 eerst een boek verscheen van de hand van Michael Lewis. Centraal staat Billy Beane (Brad Pitt), algemeen directeur van het honkbalteam Oakland Athletics. Het team is arm en presteert op dat moment matig. Om hogerop te komen zullen ze hun aanpak moeten wijzigen. In het gekozen fragment zien we hoe de jonge Billy Beane tussen de grijze koppen zit tijdens een vergadering over mogelijke nieuwe aanwinsten. Vol afgrijzen kijkt hij toe hoe de de coaches en scouts hun selectie baseren op subjectieve aannames, meningen en onbewezen stellingen. Later zal Beane de statisticus Peter Brand (Jonah Hill) aannemen die op een vernieuwende manier de individuele talenten van spelers in kaart weet te brengen, om te onderbouwen hoe het team moet worden samengesteld. Net als bij het fragment over Bryan Roy laat deze scène volgens Louis van Gaal zien hoe beslissingen te vaak gebaseerd zijn op subjectieve ervaringen en er te weinig gebruik wordt gemaakt van objectieve analyse.

Moneyball: statistiek

Bennett Miller, Sony Pictures, 2011

In dit tweede fragment van Moneyball (2011), de keuzefilm van Louis van Gaal, zien we hoe statisticus Peter Brand (Jonah Hill) zijn eerste analyses uitlegt aan Billy Beane. Nauwkeurig is er van elke speler data verzameld over zijn conditie, winkans en mogelijkheden. Voor Louis van Gaal spelen dergelijke statistieken een belangrijke rol om het uiterste te halen uit een team met beperkte financiële middelen of spelersmateriaal. Voetbal is echter geen honkbal en dus komt er volgens Van Gaal bij een goed team meer kijken dan zuivere statistiek.

Fantasy: Mariah Carey at Madison Square Garden

Lawrence Jordan, Sony Music, 1995

In 1993 was het nummer Hero van Mariah Carey een enorme hit. Ze zingt over het gevoel dat alles tegen kan zitten en je misschien op wilt geven, maar dat we eigenlijk allemaal helden zijn als je naar je eigen innerlijke kracht kijkt. Uiteindelijk vind je daarmee een uitweg. Zowel deze boodschap als het moment waarop dit nummer verscheen raken Louis van Gaal diep. Een maand nadat Hero uitkwam kreeg hij namelijk te horen dat zijn vrouw Fernanda ziek was; ze werd gediagnosticeerd met leverkanker. Twee maanden later overleed ze.

Louis van Gaal met zijn eerste vrouw Fernanda

Spieren voor Spieren

Stichting Spieren voor Spieren, 2016

Louis van Gaal en zijn vrouw Truus zijn beiden sinds 2000 ambassadeurs van Stichting Spieren voor Spieren. De Stichting heeft als doel spierziekten bij kinderen de wereld uit te helpen. Door samen te werken met medisch specialisten, wetenschappers en het bedrijfsleven willen ze dat doel bereiken. In het fragment dat Van Gaal heeft uitgekozen zien we Coco, een dertienjarig meisje met de ziekte SMA type 2, en haar moeder Joyce. Coco is kindambassadeur van de Stichting. Sinds 2014 zijn Van Gaal en zijn vrouw ere-ambassadeurs.

Andere Tijden Sport

NTR/VPRO/NOS Sport, 2008

Op het Europees Kampioenschap van 1996 ging het helemaal mis met het Nederlandse team. Er was wantrouwen, gedoe over geld en er zou sprake zijn van racisme: het team viel uit elkaar. Toen Louis van Gaal in 2012 bondscoach werd van het Nederlands Elftal liet hij dit fragment uit Andere Tijden Sport aan zijn spelers zien bij wijze van waarschuwing: dit mag niet gebeuren. In het fragment zien we hoe witte en gekleurde spelers van Oranje tegenover komen te staan, wat resulteert in een conflict tussen bondscoach Guus Hiddink en speler Edgar Davids. Davids wordt uiteindelijk naar huis gestuurd.

Canal Parade

KNVB, 2013

In 2013 vaart er voor het eerst een KNVB-boot mee op de Canal Parade van de Gay Pride. Aan boord zijn onder andere oud-voetballers Patrick Kluivert, Pierre van Hooijdonk, Aron Winter en Louis van Gaal zelf. In het fragment zien we de KNVB-boot door de grachten van Amsterdam varen terwijl de voetballers vertellen wat hun motivatie is om mee te doen. Louis van Gaal steunt het initiatief van de KNVB omdat hij vindt dat iedereen zichzelf moet kunnen zijn, en om te laten zien dat ook in de voetbalwereld homoseksualiteit voorkomt en normaal is; voetbal is immers een afspiegeling van de maatschappij.

Pers-conferentie Manchester United

ITN, 2015

Het ging in 2015 niet goed met Manchester United, de club waar Louis van Gaal destijds bondscoach was. Na enkele verliezen werd er in de pers negatief over hem geschreven en vroegen journalisten zich af of hij zijn positie nog wel kon behouden - soms werd er zelfs geschreven dat hij al zo goed als ontslagen was. In dit fragment zien we hoe Van Gaal bitter reageert op de aanwezige journalisten, waarbij hij hen verwijt dat ze hem al lijken te hebben ontslagen, dat ze zijn woorden in andere context gebruiken en dat ze totaal geen rekening houden met zijn familie, vrienden en de fans van Manchester United. Na de monoloog van vier minuten wenst hij iedereen een fijne kerst en loopt weg. Louis van Gaal laat dit fragment zien om het over zijn relatie met de pers te hebben.

Frans Halsema

The Best of… Music Gallery, AVRO, 1987

In 1977 bracht de Nederlandse zanger en cabaretier Frans Halsema het liefdeslied Voor Haar uit op elpee. Het lied is een vertaling van Her Song, geschreven door Jake Holmes in 1970. In het nummer zingt hij over zijn grote liefde, waar hij niet zonder kan: “Als ik oud moet worden, dan alleen met haar.” In het fragment zien we Frans Halsema achter de piano zingen, begeleid door het Metropole Orkest onder leiding van Rogier van Otterloo. Louis van Gaal koos dit nummer uit omdat het precies omschrijft wat zijn vrouw Truus voor hem betekent.

de aflevering als podcast

Het hele gesprek met Louis van Gaal is beschikbaar als podcast. De fragmenten zijn hierdoor niet meer te zien, daarom beschrijven we ze in een voice-over. De gesprekken zijn verder onaangepast.

Abonneer je om niets te missen via iTunes, ►RSS-feedStitcher of luister via deze pagina. Luister hier naar de podcasts van andere afleveringen.