De plaag: drugsproblematiek in Vermont

Het concept Housing First, dat in verschillende Nederlandse steden wordt toegepast, vertoont veel overeenkomsten met de hierboven genoemde broken window theory. Dak- en thuislozen krijgen een huis aangeboden, zonder enige voorwaarden vooraf. 'Een twinkeling in hun oog is voldoende', vertelt Martin Kok, teammanager bij HVO-Querido, een maatschappelijke organisatie in Amsterdam die onder meer via de afdeling Discus dak- en thuisloosheid bestrijdt met de 'onorthodoxe aanpak' Housing First.

In de Verenigde Staten zijn er veel dak- en thuislozen, zoals je ziet in de zevende aflevering van Droomland Amerika over Vermont. Housing First is geïnspireerd op het project Pathways to Housing uit New York. Martin Kok: 'Deze daklozen in New York hebben last van een verslaving. Om dit op te lossen, wordt hen gevraagd wat ze nodig hebben om van de straat af te komen. "Een huis", antwoorden velen dan. "Dan komt de rest vanzelf." Om hun woning te behouden moeten ze werk zoeken en niet teveel overlast veroorzaken.'

In Amerika is geen sociale woningbouw zoals in Nederland, er zijn alleen particuliere vastgoedeigenaren. Zij worden benaderd door Pathways to Housing en deze vastgoedhandelaren bleken graag mee te werken aan de bestrijding van dit probleem. Ze stellen huizen beschikbaar, zonder voorwaarden vooraf. Dit is precies hoe Discus is gestart, hoewel de gemeente Amsterdam door de jaren heen wel wat meer criteria heeft opgesteld om risico’s in kaart te brengen.

Binnen no time ontvangen cliënten hun sleutel als blijkt dat zij een huis nodig hebben. 'Vaak betreft het mensen die al decennialang in klinieken, detentie of in de opvang zitten’, legt Kok uit. ‘Voor deze specifieke groep mensen werkt deze behandeling niet, uiteindelijk belanden ze weer op straat. Wij hebben met Housing First een onorthodoxe aanpak waardoor ze gemotiveerd raken om hun gedrag te veranderen. Wij geven ze eerst de sleutel van hun nieuwe huis en vervolgens de begeleiding die ze nodig hebben om dit huis ook te behouden.’ 

Als er een woning vrijkomt, wordt er eerst een profiel van het huis opgesteld en dit profiel is bepalend voor wie erin komt. Kok: ‘Stel het huis heeft houten vloeren, dunne wandjes, geen ideale isolatie en het is in de buurt van een school. Dan gaan we er geen persoon met schizofrenie in stoppen, die is veel te prikkelgevoelig. Hij zal daar geen kans hebben, geen perspectief.’ Het is daarom niet zo dat degene die het eerst komt, het eerst een huis heeft. Als de derde persoon die zich aanmeldt beter bij het eerste huis past, zal hij als eerste een huis krijgen.

Werkt deze aanpak? Het lijkt namelijk nogal simpel en kort door de bocht: je geeft iemand een huis en vervolgens lost dit alle problemen op? ‘Voorwaarde is dat mensen moeten willen vechten voor hun huis', zegt Martin Kok. 'Je mag drugs blijven gebruiken, je mag gek zijn, maar je bent nog steeds verantwoordelijk voor je eigen gedrag. Zolang je maar geen overlast veroorzaakt, je huur betaalt en begeleidbaar bent.’ Het percentage van mensen dat stopt met drugs is niet zo hoog. ‘Als mensen functioneren, waarom zouden ze dan niet verslaafd mogen zijn?’ vraagt Kok zich af.

Wel zal het minder worden, als ze hun huis willen behouden, blijkt uit de praktijk. ‘We halen ze uit hun oorspronkelijke scene: het park of de straat temidden van andere drugsgebruikers en -dealers. Ze zullen in hun nieuwe huis ook niet steeds aanloop willen hebben van allerlei maatjes en gabbers. Maar helemaal móéten stoppen werkt niet. Dat moet iemand zelf willen. Of je moet iemand onder pertinente toezicht stellen in een totaal gecontroleerde en dus beheersmatige omgeving. Zo kunnen mensen best lang clean zijn maar eenmaal buiten gaat het verhoudingsgewijs héél vaak weer mis. Mensen leren niet en op die manier wordt een negatieve spiraal en een duur zorgsysteem in stand gehouden. Tegenwoordig gaat het woonladdermodel in Amsterdam om: eerst proberen zelfstandig te wonen en als dat écht niet gaat, dan pas begeleid.'

Fouten maken mag. Want van je fouten leer je, weet Discus al te goed. Kok: 'We geven onze klanten vertrouwen, ook al is iemand ver weg. We werken natuurlijk met een doelgroep die niet al te makkelijk te motiveren is, maar juist daarom moet ons werk ook afwijken van het reguliere systeem.’ Discus zal een dak- of thuisloze nooit vertellen dat zijn wensen onhaalbaar zijn. ‘Al wil een klant de president van Amerika worden, dan gaan we een filmpje kijken van Obama en kijken we wat er nodig is voor hem om dat te bereiken. We gaan in de wens mee en soms zijn we met stomheid geslagen, omdat sommige doelen dus wel gehaald worden, ook al dachten we eerst van niet. Wij moeten vertrouwen creëren, dat is het fundament. Door mensen eigen keuzes te laten maken, verantwoordelijk te laten zijn voor hun gedrag en toekomstperspectief te creëren, ontstaat hoop. Deze hoop en onvoorwaardelijke steun, laat mooie dingen gebeuren’, zegt Kok.

Of Discus ervoor kan zorgen dat deze mensen meer aansluiting krijgen in de maatschappij is maar de vraag. ‘Ze gaan zelfstandig wonen en eenzaamheid is hierbij lastig te tackelen’, stelt Kok. De gemeente Amsterdam probeert nu steeds meer kwetsbare mensen verspreid te laten wonen. Kok: ‘Het is jammer te merken dat veel burgers dan toch nog veroordelend zijn. "Iedereen heeft recht op een woning, maar liever niet in mijn portiek", wordt er dan gezegd. Wij proberen dat stigma tegen te gaan.’