Het drugsnetwerk in beeld

‘Ik had altijd al mijn bedenkingen bij mijn fietsenmaker,’ zegt Mirka Duijn. ‘En inderdaad: toen ik er laatst langskwam, was de zaak gesloten op last van de Opiumwet.’ Sinds de regisseur werkt aan De industrie ziet ze overal bewijzen van de invloed van de drugswereld in ons dagelijks leven. ‘Het juiste soort auto’s, een huis waarvan de gordijnen altijd tegen het raam zitten geplakt. Als je weet waar je op moet letten is het zó duidelijk.’

De interactieve documentaire van de VPRO en producent Submarine Channel maakt het grote, invloedrijke en diffuse netwerk van de drugsindustrie inzichtelijk. Er zijn grote verschillen tussen de werelden van de verschillende soorten drugs: de cocaïnehandel zit weer anders in elkaar dan die van cannabis of van chemische drugs als ecstasy en speed. Het visueel en begrijpelijk maken van het netwerk was dan ook een ingewikkelde puzzel.
‘Het lukt nooit om helemaal volledig te zijn,’ zegt Duijn, ‘maar ik hoop dat het project duidelijk maakt hoezeer de drugswereld en de “bovenwereld” met elkaar verbonden zijn. Er is een heel groot grijs gebied, op juridisch en op ethisch vlak. Daarnaast wilde ik de grote getallen tastbaar maken door persoonlijke verhalen te vertellen. Deze miljoenenindustrie draait namelijk op gewone Nederlanders. Natuurlijk zijn zware criminelen onderdeel van het systeem, maar ook de toppenknippers, de telefoniste van de dealer en de elektricien die de stroom terugdraait. Sinds growshops verboden zijn, zijn de assortimenten van de gewone tuincentra veranderd. Dat soort details vind ik fascinerend.’

(tekst loopt verder onder de afbeelding)

Online wordt het hele drugsnetwerk in beeld gebracht, waarbij je doorklikkend terechtkomt in de ruimtes waar die ‘gewone’ mensen aan het werk zijn, zoals de haven waar coke wordt gelost of de afgelegen villa waar wiet wordt gekweekt. Die ruimtes kunnen in 3D ontdekt worden. Daarbij horen we betrokkenen vrijuit vertellen over hun rol in de industrie. Deze getuigenissen worden ook uitgezonden in Radio doc op NPO Radio 1.

Begrijpelijkerwijs was het niet makkelijk om mensen te vinden die willen vertellen over hun werk in de drugsindustrie, maar er zijn interviews bij waar je mond van openvalt. ‘Uiteindelijk werkte het toch het beste om in ons eigen netwerk te beginnen met zoeken,’ zegt Duijn. ‘Niet dat ik in een drugsmilieu verkeer, maar iedereen heeft dit soort types in zijn omgeving. Ik heb veel mensen gesproken die uiteindelijk toch niet op tape wilden. De betrokkenen waren niet bang voor de politie, maar wel voor collega’s uit de drugswereld of ze wilden niet worden herkend door vrienden en familie.’ Sommige interviews zijn daarom nagespeeld door acteurs. ‘Ze wilden uiteindelijk toch meewerken, omdat ze net als de meeste mensen wel trots zijn op hun vak. Ik vroeg gewoon hoe ze precies te werk gingen, zonder een moreel oordeel te vellen. Het hielp dat veel mensen die ik sprak naar eigen zeggen al uit het wereldje waren gestapt, hoewel dat bij sommige te betwijfelen valt.’

De industrie richt zich bewust op de wereld van de productie van en handel in drugs en niet op het gebruik of de bestrijding door politie en justitie. De politie heeft maar weinig grip op de drugswereld, denkt de regisseur na zich ongeveer een jaar in de materie verdiept te hebben. ‘Ik was van tevoren al een voorstander van regulering en zelfs legalisering van de drugsmarkt en die overtuiging is alleen maar groter geworden, zeker als het gaat om de wietteelt. Voor de politie is het dweilen met de kraan open. Als ergens een kwekerij wordt opgerold, start er ergens anders een op. Inmiddels is men in Uruguay en in zelfs in de VS al verder met de wetgeving in de richting van legalisering. Nederland loopt echt achter.’

Hoewel ze in contact is geweest met zware criminelen heeft Duijn niet het gevoel een gevaarlijk spel te spelen door te laten zien hoe hun wereldje werkt. ‘De politie weet ook, en waarschijnlijk nog beter dan ik, hoe dat netwerk eruit ziet. Alle interviews zijn in goed overleg gegaan. Maar toch vind ik het in aanloop naar de lancering wel steeds spannender worden.’