Kunnen drones nog meer dan bommen afwerpen en onze privacy schenden? Frits Timmermans was in Indonesiƫ voor zijn masteropleiding bezig aan een onderzoek naar de rol van drones bij natuurbescherming. Op 3 juni was hij te gast in Bureau Buitenland.

Na afronding van een master Bestuurs- en Organisatiewetenschappen aan de Universiteit Utrecht vertrok Frits Timmermans in 2012 naar Zweden om daar een tweede master te doen: "globalization, environment & social change". Toen begon de zoektocht naar een afstudeeronderzoek: “Via-via kwam ik in contact met een Brit die twee jaar geleden begonnen is met het gebruik van drones voor natuurbescherming in Indonesië. Voor mijn onderzoek heb ik in zes weken twee casussen op Borneo (Kalimantan) en op Sumatra onderzocht.“

Het veldwerk van Timmermans bestond uit het verzamelen van droneopnames, interviews met de betrokkenen (boeren, lokale leiders en natuurbeschermers) en studie van de lokale wet- en regelgeving voor de milieubescherming. De interviews deed Timmermans samen met een assistent die bekend was met de mensen en het gebied.

Negatief in het nieuws

Timmermans hielp bij het uitzetten van de vliegroutes, afstellen van de apparatuur en het uitlezen ervan. Gemaakte foto’s werden vervolgens gecombineerd en aan elkaar ‘genaaid’. De technische kennis over de drone deed hij voornamelijk tijdens zijn onderzoek op: “Mijn interesse is in het gebruik van de drone als gereedschap, een middel voor een doel. De technische kant vind ik erg interessant, maar komt voor mij op de tweede plaats.”

Wat was zijn motivatie om op dit onderwerp af te studeren? “Ik houd van natuur, ik houd van bos. Ik was omdat ik in het buitenland een tweede studie wilde doen, daarom al aangetrokken tot deze studie in Stockholm. Ik ben ook geïnteresseerd in technologie. Drones zijn meestal negatief in het nieuws: vanwege militaire drones of om inbreuk op onze privacy. Dat de dronetechnologie ook positief aan te wenden is, boeit mij zeer. Dat is ook allemaal niet zo duur, voor een paar duizend euro heb je er al eentje.”

De dronetechnologie is nog redelijk nieuw, maar gaat hard vooruit. Timmermans: “Problemen als het opstijgen en landen in dicht bebost gebied, met een spanwijdte van twee meter voor de vleugels, zijn binnenkort technisch oplosbaar. Er is echt een markt voor dit type dronegebruik en de industrie speelt er nu ook op in. Wat nog een nadeel kan worden is toenemende regulering en wetgeving, zoals over het aantal vluchten etc. Maar in een land als Indonesië heb je daar helemaal geen last van: daar is heel veel anarchie en dus vrijheid om van alles rond te laten vliegen.”

Neutraal fotobewijs

De eerste onderzoekscasus ging over een kleiner beschermd natuurgebied. Het gebied is beschermd omdat het dient als waterbassin voor de olieraffinaderij van Balikpapan, de op een na grootste van Indonesië. In het gebied is een kleiner gebied dat is aangemerkt als "community foresting area", waarin lokale boeren onder strikte voorwaarden een deel van het bos kunnen gebruiken voor landbouw, zonder daarbij de bomen te kappen.

Satellietbeelden lieten zien dat de het landgebruik in de afgelopen maanden behoorlijk was veranderd. Het probleem met (gratis beschikbare) satellietbeelden is dat de resolutie niet verder gaat dan pixels van 30 bij 30 meter, dat de foto's vaak onbruikbaar zijn door bewolking en dat ze slechts per twee weken ververst worden.

Bekijk hier een aantal voorbeelden van de foto's die daar door de drone gemaakt zijn. Ze laten een gedetailleerd beeld zien van het gebied waarin overduidelijk een groot aantal bomen zijn gekapt. In een vlucht worden honderden van deze foto's verzameld en en met software tot een grote fotokaart gemaakt van ongeveer 500 hectare. Deze fotokaart kan worden "geo-referenced": de exacte lokatie in de fysieke ruimte kan worden bepaald aan de hand van de meetgegevens.

Hierna kunnen de officiële grenzen op de kaart geprojecteerd worden. Hierdoor wordt het duidelijk onder wiens verantwoordelijkheid de bomen zijn gekapt. In de meeste landen zou hiermee de kous af zijn en zouden politie, leger of parkwachten in kunnen grijpen, in Indonesië is dit een stuk lastiger door hardnekkige corruptie.

Timmermans: “Zowel de overheid, de lokale autoriteiten maar ook het management van het natuurpark zelf zijn allemaal corrupt. De boeren zelf zijn, als ik de beelden laat zien, verontwaardigd. Maar zij zijn ook afhankelijk van de lokale leiders van de gemeenschap en die spelen helaas een slechte rol in de ontbossing. Er wordt in het midden van het bos gekapt, niet aan de rand. Met satelliet werd dit slecht of laat ontdekt. Nu is er de informatie via de drone, die werkt als een soort onafhankelijke derde partij. De boeren hoeven niet meer tegen hun leiders in te gaan. Er ligt neutraal fotobewijs dat er is gekapt, of dat er wordt doorgegaan met kappen.”

En wat gebeurt er vervolgens met deze data? “De informatie kunnen wij via de formele route gebruiken, door ermee naar het management van de natuurparken te gaan, of we kiezen voor media-aandacht. In Kalimantan zijn we naar het management gegaan. Nu nog de politieke wil om wat aan het probleem te doen…”

Enthousiast over drones

Timmermans werkte op Sumatra met een organisatie die zich bezighoudt met de bescherming van orang oetans: "Hier hebben we vluchten gemaakt boven het Leuserpark - en illegale houtkap waargenomen. Het Leuser-natuurreservaat is het grootste van Zuidoost-Azië. Er zijn daar tijgers, neushoorns en wilde olifanten. Zelf heb ik orang oetans in het wild gezien, ook een moeder met haar jong. Heel indrukwekkend."

In Sumatra worden de drones ook gebruikt voor wetenschappelijk onderzoek naar het gedrag en het leefgebied van de primaten: voor het tellen van nesten, in kaart brengen van de vruchtbomen en in de toekomst mogelijk het tellen van dieren met infraroodcamera’s. Je ziet daar dat de primaatonderzoekers in toenemende mate enthousiast worden over drones, waar dat eerst vooral de beschermers waren die bezig zijn met ontbossing en landgebruik. Er zijn nu echt twee stromingen ontstaan in de wereld van de natuurbescherming. Orang oetans doen het natuurlijk goed, vooral in de fondsenwerving. Maar de vraag bij sommige kleine populaties is wel of alle moeite en investeringen zin hebben. Gelukkig zijn er nog grote populaties over in Leuser.”

Voor wat meer informatie over het gebruik van drones, zie de volgende sites, voor de duidelijkheid – Timmermans werkte op eigen initiatief en niet in opdracht of dienst van deze organisaties:

  • Conservation Drones
    De organisatie die de eerste drones heeft geleverd aan SOCP om in te zetten voor drone conservatie. Timmermans maakte gebruik van de types skywalker en maya, die ook op de site staan.
     
  • Sumatran Orangutan Conservation Program 
    Een organisatie die zich bezighoudt met de bescherming van Orang Oetans op Sumatra. SOCP maakt meer en meer gebruik van drones voor conservatie doeleinden.

Bedreigingen

Volgens Timmermans wordt 2014 voor de natuurbescherming in Indonesië een spannend jaar. Niet alleen door de explosieve presidentsverkiezingen, maar ook omdat er meteorologische aanwijzingen zijn dat het mogelijk een el ninõ-jaar wordt dat lijkt op 1997/1998. Destijds verdween door een combinatie van droogte en bosbranden bijna 10 miljoen hectare (9.755.000) aan oerwoud. Deze branden worden in veel gevallen aangestoken voor (onder andere) de toekomstige productie van palmolie. Er gaan binnen de milieuorganisaties in Indonesië stemmen op om dit jaar drones in te zetten om de branden eerder te kunnen opsporen en documenteren.

Wat betreft de politieke situatie is het toekomstbeeld voor de bossen en wouden van Indonesië ook niet heel rooskleurig. Timmermans doelt op de presidentsverkiezingen van 9 juli a.s., de laatste ronde tussen Jokowi en Prabowo. De running mate van Jokowi zit in het bestuur van de “Pemuda Pancasila” (PancaSila jongeren) een paramilitaire en half maffiose jeugdbeweging die ook actief is in de illegale houtkap en palmolie-industrie. En Prabowo is zelf een van de grootste palmoliemagnaten van Indonesië. Die heeft ook geen belang bij bescherming van regenwoud, maar juist behoefte aan landbouwareaal voor palmolieplantages…