Sunny de wereld rond

In haar films durft ze wél kwetsbaar te zijn en zich in pijnlijke, onzeker makende situaties te laten zien. De eerder beschreven scène met Dr. Matlock is een goed voorbeeld. Bergman: 'Maar dat is mijn eigen creatie; ik kan zelf bepalen hoeveel privacy ik wil prijsgeven. Bij een interview is het een ander die dat vaststelt.'

Die persoonlijke inbreng in haar films is een welbewuste keuze. Bergman: 'Ik kies vaak onderwerpen waar ik zelf mee geconfronteerd word, in verschillende fases van mijn leven. Met dat proces als uitgangspunt maak ik films. Niet uit narcisme, maar omdat ik denk dat als ik het persoonlijk breng, het makkelijkers herkend wordt door de mensen die met vergelijkbare twijfels of nieuwsgierigheid of dilemma's zitten. Door het vanuit mijn perspectief te benaderen hoop ik de kijkers te raken en de link met hun eigen leven te laten maken. Dat is mijn doel: de kijker op nieuwe gedachten brengen door mijn film.’

Een kleine bloemlezing uit onderwerpen van Sunny’s eerdere films: wat te doen met de placenta en de navelstreng van je pasgeboren kind (Mama, waar laat ik mijn oercellen?); Sunny zoekt een basisschool voor haar kind (Welke school? Integratie en onderwijs). De eerste lange documentaire die ze maakte met haar eigen ervaring als leidraad, was Yesterday’s Future (1999). Met vijf bevriende medestudenten politiek en filosofie aan de universiteit van York in Engeland werd gekeken wat er overbleef van de verwachtingen die zij koesterden over hun toekomst na de studie. Bergman: ‘Ik was zelf erg bezig met de vraag of ik het leven leidde dat ik dacht te gaan leiden toen ik afstudeerde. Het leverde heel diverse verhalen op: de een zat al klem met zijn hypotheek, een ander haatte zijn werk en weer een ander was nog onbekommerd aan het freewheelen.’

Hoe zij in York terechtkwam? Door haar Engelse moeder, die begin jaren zeventig na haar studie politics/philosophy conform de tijdgeest een wereldreis wilde maken en in Amsterdam bleef hangen, omdat ze verliefd werd op een Nederlandse man. Toen Sunny drie jaar was, scheidden haar ouders.

Samen met een jonger broertje woonde ze bij haar moeder en haar nieuwe man op een boot in ’t Gooi. Bergman: ‘Mijn moeder was een tijdje actief in de vrouwenbeweging. Als psychotherapeute richtte ze zich later op persoonlijke ontwikkeling. Door mijn vader werd ik politiek bewust. Hij is communist en nam me mee als hij De Waarheid ging uitdelen, het partijblad waar hij voor schreef.’

Een heel fijne jeugd, vindt ze, terugkijkend. Vrij, tikje zigeunerachtig; de boot lag in de Vecht, midden in de natuur. Op school was ze een buitenbeentje, stak ze af bij de andere kinderen die of uit christelijke boerenfamilie of VVD-stemmende rijke middenstandsgezinnen kwamen. Bergman: ‘Als je op een boot woont, ruik je altijd een beetje naar de machinekamer, daar werden mijn broer en ik wel mee gepest.’

Nog op de middelbare school gloorde een acteercarrière: ze werd gevraagd de dochterrol te spelen in de speelfilm Een maand later van Nouschka van Brakel. Er volgden nog enkele rolletjes in uiteenlopende televisie(soap)series en bedrijfsfilmpjes, tot Sunny besloot liever te gaan studeren, net als haar moeder, in Engeland. Bergman: ‘Het film- en televisiewereldje, waarin het vooral draait om je uiterlijk, ging me tegenstaan.’

Toch keerde ze er na afronding van haar studie in terug. Als maker. Ze liep stage bij een jongerenprogramma van de Ikon en mocht al snel zelf onderwerpen maken. Volgende stap was verslaggever voor het VPRO-programma Middageditie. Toen ze daarna mee ging doen aan Veldpost, videoberichten ‘van binnenuit’ over het leven in achterstandsbuurten, leerde ze een heel andere manier van werken kennen.

De eindredactie was in handen van Peter van Ingen en Frans Bromet. Bergman: ‘Frans gaf me een camera en zei: probeer het maar. Alles wat ik daarvóór geleerd had, moest ik eigenlijk weer afleren. Als je een reportage maakte voor een actualiteitenprogramma ging je op pad met een NOB-ploeg, werd het licht en camerastandpunt zo uitgedokterd dat het er mooi uitzag. En je hebt in je hoofd welke uitspraken je de geïnterviewde wilt ontlokken, want je hebt van tevoren al bedacht wat je wilt horen. Bij Veldpost leerde ik intuïtief te werken, niets in scène te zetten, waardoor het er veel rauwer uitzag. Die stijl ligt mij enorm en zelf de camera hanteren vind ik ook fijn.'

Van de vele VPRO-producties waaraan ze meewerkte springt vooral het non-comformistische Waskracht!, een experimentele en innovatieve programmaserie, er voor haar uit. Ze voelde zich er zo op haar plek: 'de programma's hoefden niet aan een format te voldoen en werden gemaakt door een leuke club mensen. Jammer dat er tegenwoordig niet meer van die vrijplaatsen zijn.' Uitgaande van haar eigen situatie (man, kind, hond) maakte ze onder meer twee afleveringen over alternatieve woonvormen.

Die persoonlijke inbreng, kenmerkend voor haar films, is weer volop aanwezig in haar nieuwe, vierdelige documentaireserie Sunny Side of Sex. Een reis over de wereld, op zoek naar verrassende denkbeelden over seksualiteit. Zo zien we hoe Sunny in Oeganda sekslessen krijgt van Ssenga Brenda, een ‘sex-auntie’ die jonge vrouwen de fijne kneepjes leert op seksgebied (‘draaien, draaien, draaien’). En hoe je zelf, of samen met een goede vriendin de labia kunt verlengen, in Oeganda en omstreken een zeer gewilde vrouwelijke aantrekkelijkheid. Bergman: ‘We hadden zo’n leuk contact, de vrouwen daar waren zo open. Ik denk omdat ik liet merken graag iets van ze te willen leren, waardoor ze er trots op waren het aan me uit te leggen. Ik probeer altijd een bepaalde gelijkwaardigheid op de bouwen. Ik houd niet van documentairemakers die een andere cultuur alleen maar van een negatieve kant laten zien.’

In India leert de filmmaakster yoga beoefenen, gericht op spirituele seksualiteit. Bij de Baul op de grens van India en Bangladesh is de eeuwenoude seksuele yoga nog een dagelijks ritueel. Maar dat vereist geconcentreerde ademhaling en jarenlange oefeningen met de partner. Bergman: 'Op een gegeven moment draai ik daar de rollen om en laat me op mijn beurt vragen stellen over mijn seksleven door twee jonge vrouwen. In deze aflevering vertellen ook een paar oudere vrouwen over hun plezier in seks.'

In Cuba is reclame verboden, wat de vrouwen behoedt voor het zich spiegelen aan een commercieel ideaalbeeld. De zelfbewuste dames weten zich - oud, jong, dun, dik - begeerd door de mannen ('hé schatje, ik wil met je naar de maan'). Al ben je arm: muziek, dansen en seks kosten geen geld. Sunny zoekt er haar oude liefde op.

De reis naar het vrouwenrijk van de Mosuo in het Himalayagebergte op de grens tussen China en Tibet was moeilijk. Hier bestaat een unieke matriarchale samenleving, waarin dochters belangrijker zijn dan zonen, in de taal geen woord voor vader bestaat en waar het huwelijk wordt gezien als achterhaald. Vrouwen hebben speciale rechten: zij mogen meerdere partners hebben en ook kinderen van verschillende mannen.

De gezinsstructuur is dan ook anders: iedereen blijft bij de moeder wonen, die de baas is over geld en taken. Yang Erche Namu schreef er een boek over, dat een bestseller werd. Bergman: ‘Door dat boek is een mythe ontstaan rond de Mosuo en is de streek een toeristische attractie geworden. De Chinezen die er komen kijken, denken ten onrechte dat de Mosuo-vrouwen makkelijk in bed te krijgen zijn. Als reactie ontkenden de vrouwen voor de camera dat ze meerdere partners hebben. De waarheid ligt in het midden, denk ik. Het is een heel gelijkwaardige samenleving, wat natuurlijk heel interessant is. Jammer alleen dat niemand het woord seks ook maar in de mond durfde te nemen.’